Sjalotjes zijn klein maar fijn. Deze kleine ovale uitjes hebben een pittigere smaak dan de gele uien. Dat merk je dubbel en dwars bij het snijden, want van sjalotten tranen je ogen sneller. Pel en snij ze onder de open kraan, of doe het even buiten.
Rode uien zijn de beste uien om rauw te eten, en ze zijn dus ook heerlijk door je guacamole, salade of om in te maken. Daarnaast zijn ze verrukkelijk gebakken op een hamburger of broodje (zowel rauw als gebakken). Tot slot de meest subtiele ui, die eigenlijk niet eens een ui is.
Lenteui. Lenteui is een lookgewas en behoort, net als de rest van de uien, tot de allium-familie. Er bestaan wel meer dan 600 verschillende soorten. Zo zijn er dan ook veel benamingen voor deze uisoort die een zachte smaak heeft en rauw goed kan worden gegeten.
Deze kleinere uisoort is eigenlijk geen echte ui maar wel familie van de lookplant. Net zoals lookteentjes groeien sjalotten in trosjes aan elkaar. Ook heeft de smaak iets lookachtig maar toch gebruiken we sjalot zoals een ajuin.
Er zijn veel verschillende soorten uien. Naast de gewone gele ui heb je zoete witte uien, rode uien, kleine zilveruitjes, bosuitjes en sjalotten.
De bosui wordt ook wel stengelui, lente-ui of sla-ui genoemd. De bosui heeft een zachte, zoete smaak en doet, door de stengel, een beetje denken aan de prei. Ze worden altijd in bosjes verkocht. Deze ui is lekker in salades en soepen, maar ook bij gestoofde groenten of door een omelet.
Witte ui. De witte ui is niet heel bekend in de Nederlandse keuken. Hij is wat groter, wit van binnen én wit van buiten. Ze zijn scherper en minder zoet van smaak dan de gele ui en geschikt voor gerechten waar ui de boventoon mag voeren.
De rode ui smaakt minder scherp dan de witte, waardoor het perfect samen gaat bij een zelfgemaakte salade. Verder kan de rode ui ook gebruikt worden bij verschillende wildgerechten, maar bijvoorbeeld ook bij heerlijke Surinaamse gerechten.
Een beetje geduld levert veel extra gezonde stoffen op. Rode uien zijn gezonder dan witte uien en de standaard uien met een goudbruin schilletje. Er zitten meer fytonutriënten in rode uien, vooral meer polyfenolen. De rode uien hebben meer voedingswaarde en geneeskracht dan hun witte en goudgele broeders.
De Amsterdamse ui is een gewone zilverui die direct na de oogst wordt ingelegd in zuur (azijn en specerijen). Door het gebruik van de kruiden, met name saffraan, heeft de Amsterdamse ui, in tegenstelling tot een onbewerkte zilverui, een geel uiterlijk.
Witte uien
Ze zijn scherper en tegelijk zoeter van smaak dan de meeste andere uiensoorten.
Het liefst rauw, dan bevat de ui namelijk de meeste vitaminen en 'antibiotische' eigenschappen. Dat wil zeggen dat hij het in zich heeft om bacteriën de deur te wijzen. En om het helemaal mooi te maken: in ui zitten ook polyfenolen, die in het bezit zijn van ontstekingsremmende eigenschappen.
Sjalotten bevatten minder vocht dan andere uien en moeten zachter gekookt worden. Rauw geven ze een aromatische smaak aan salade en rauwkostbereidingen. Gekookt zijn ze ideaal als smaakmaker voor sauzen, bouillons of vleesgerechten.
Gele ui smaak
De gele ui is super veelzijdig. Hij is geschikt om mee te koken, stoven of bakken en past bij vele gerechten, soepen en sauzen. De ui kun je ook prima rauw gebruiken. Een paar ringen rauwe ui geeft pit aan een stamppot of salade.
Want het één met het ander vervangen kan prima als het om warme of gegaarde bereidingen gaat. Onthou dan het volgende: 1 kleine ui = 3 kleine sjalotten. Als je eigenlijk een ui zou fruiten kan je dus drie sjalotten gebruiken, en als je een sjalotje zou bakken neem je een derde van een ui.
Een sjalotje heeft een fijnere smaak dan de ui. Wanneer je een sjalot verwarmt karamelliseren de suikers, waardoor een zoetige smaak ontstaat. Sjalotjes worden vaak gebruikt in sauzen en salades. De ui wordt vaak gebruikt als basis van gerechten.
De witte ui is een erg scherpe ui met een iets zoetere smaak dan de gele ui. Je kunt witte uien gebruiken in allerlei culinaire toepassingen zoals koken, stoven of bakken. Ze worden vaak te scherp gevonden om rauw te eten. Ui is ook heerlijk in hachee.
Als je ui en knoflook fruit, komt er veel smaak vrij. Daar knapt elk gerecht van op. Het grote voordeel: je gerecht heeft dan minder zout nodig omdat ui en knoflook al voor extra smaak zorgen. Ook kruiden en specerijen en groenten als prei kun je fruiten.
Een sjalot is rauw enorm pittig. Snipper hem daarom heel fijn als je 'm gebruikt in een dressing of vinaigrette. Gebakken is een sjalot heel fijn van smaak, een beetje zoals knoflook.
En om het makkelijk te houden: er is één heel grote overeenkomst tussen de bosui en de lente-ui. Het is namelijk gewoon dezelfde soort ui. Het zijn geen neefjes van elkaar en de een is niet de voorloper van de ander. Het is heel simpelweg gewoon precies hetzelfde plantje.
Meloesuitjes zijn hele kleine ronde uitjes, het soort waarvan ook zilveruitjes en Amsterdamse uien worden gemaakt. Eigenlijk is het een gewoon uitje, maar dan een stuk kleiner. Ze zijn verkrijgbaar bij de goed gesorteerde groenteboer of bij de groothandel.
Gezonde keuze
Zo bevat een ui weinig calorieën, maar veel vitamines en antioxidanten. Vanuit het Voedingscentrum wordt geadviseerd om minimaal 250 gram groente per dag te eten. Dit is voor velen geen gemakkelijke opgave, maar door een ui toe te voegen aan je gerecht is deze doelstelling makkelijk te bereiken.