Er bestaan meerdere categorieën van eenzaamheid. Elk met net weer een andere nuance. De meest voorkomende drie soorten zijn emotionele, sociale en existentiële eenzaamheid.
Pijn (bijvoorbeeld hoofd-, buik- of spierpijn)
Als je je niet goed voelt, je veel zorgen maakt, angstig bent of verdrietig, dan voel je dat al snel in je lichaam. Zo ook ouderen: die klagen bij eenzaamheid vaak over pijn in het lichaam. Dat kan overal zijn, zoals in het hoofd, de buik of de spieren.
Eenzaamheid maakt ongelukkig
Ze hebben elkaar praktisch en emotioneel nodig. Eenzaamheid geeft een gevoel van leegte en algemene ontevredenheid over het leven. Iemand die eenzaam is zorgt vaak minder goed voor zichzelf, waardoor een negatieve spiraal ontstaat.
Zeker als het langdurig aanhoudt, leidt eenzaamheid tot gezondheidsrisico's, minder meedoen in de samenleving en een gevoel dat welzijn of geluk tekortschiet.Eenzaamheid verhoogt zelfs de kans op voortijdig overlijden. Er kan een vicieuze cirkel ontstaan waarbij gevolgen de eenzaamheid versterken.
Praat erover en stel jezelf kwetsbaar op. Het kan helpen om je te realiseren dat eenzaamheid er vaak bij hoort in het leven. Je bent niet alleen: ruim drie miljoen Nederlanders voelen zich regelmatig eenzaam.
Ouderen van 85 jaar en ouder voelen zich eenzamer dan ouderen van 75 tot en met 84 jaar. Van de 85-plussers voelt 63% zich eenzaam, bij 74-84 jarigen is dit 52%. Uit deze gegevens blijkt dat onder 85-plussers ongeveer even veel vrouwen als mannen zich eenzaam voelen (respectievelijk 63% en 62%, niet in figuur).
Negatieve gevolgen van eenzaamheid
Als je sociale contacten verwateren, kun je je eenzaam voelen. Eenzaamheid kan dan weer je fysieke en mentale gezondheid verslechteren (bijvoorbeeld door hogere bloeddruk, slechtere nachtrust, een grotere kans op depressie en slechtere cognitie).
Enerzijds kunnen genetische factoren meespelen. Anderzijds speelt een verandering in of het verlies van sociale contacten, activiteiten of werk vaak een rol. Ook gezondheidsproblemen, persoonlijkheidskenmerken en verwachtingen over sociale contacten kunnen bijdragen aan een ervaring van eenzaamheid.
Emotionele eenzaamheid treedt op als iemand een hechte, intieme band mist met één of meerdere personen. Meestal gaat het om de levenspartner. Er is een emotionele behoefte.
Wat in de volksmond 'eenzaam' heet, is in feite chronische eenzaamheid. Chronische eenzaamheid is gevaarlijk. Het maakt dat mensen niet meer goed in staat zijn met anderen om te gaan. Mensen trekken zich terug uit de sociale omgeving.
Leer dealen met de gedachten en emoties die opkomen (zoals fear of missing out, eenzaamheid etc.). Je kunt daar mee gaan zitten in stilte om het te doorvoelen of probeer het eens met schrijven of meditatie. Fijn om in je uppie te doen zonder schermen: lezen, dansen, yoga, tekenen, opruimen, nieuwe recepten maken.
Als je alleen bent, heb je niemand om je heen. Wanneer iemand geen of nauwelijks sociale contacten heeft, spreken we van sociaal isolement. Wat eenzaamheid is, hoe het voelt en wat het met je doet is voor iedereen anders. De een heeft meer betekenisvolle relaties of een groter sociaal netwerk nodig dan de ander.
Bij sociaal isolement ontbreekt het mensen aan een ondersteunend netwerk van familie, vrienden en bekenden. Ze missen de persoonlijke relaties waar zij op terug kunnen vallen wanneer ze steun nodig hebben. Het gaat dan om praktische, emotionele of gezelschapssteun.
De enige die eenzaamheid echt kan oplossen, dat ben je zelf. Het gaat om verantwoordelijkheid nemen voor jouw leven, voor jouw geluk. Het gaat erom de regie over je eigen leven in eigen hand te nemen en te houden. Als je niet weet hoe je dat kunt aanpakken, zoek dan iemand die jou kan uitleggen hoe je dat doet.
Heb je het idee dat het te lang duurt, is eenzaamheid iets waar je als het ware elke dag last van hebt, zoek dan hulp. Een periode van negen maanden wordt in het algemeen als normaal beschouwd. Duurt het langer, blijf je je eenzaam voelen, onderneem dan actie en zoek hulp.
Eenzaamheid als psychiatrische stoornis
De stoornis is gelegen op een dieper niveau en is de oorzaak van verschillende symptomen; er is een onderliggend neurobiologisch substraat. Er is sprake van een zodanig disfunctioneren dat de persoon er schade van ondervindt.
Je hebt geen vrienden (meer) of je hebt geen volwassen vrienden. Als er niemand is met wie je kunt praten kun je je erg eenzaam voelen. Vrienden zorgen voor een gevoel van verbondenheid en geluk. Een gemis hieraan kan leiden tot depressieve gedachten en een negatieve spiraal, met soms ideeën over zelfmoord als gevolg.
De Luisterlijn: telefoon, chat en mail
Je kan 24 uur per dag terecht bij de Luisterlijn voor een gesprek van mens tot mens: 088 07 67 000. Het kan gaan over verdriet, verlies, zorgen of eenzaamheid. Of iets anders. De vrijwilligers van de Luisterlijn hebben tijd en aandacht voor jouw verhaal.
Een gevolg van de zelfbeschermingsmodus of het persoonlijke afweermechanisme is dat je niet meer het contact met jouw omgeving maakt. Je sluit jouw gevoelens en emoties af voor de buitenwacht en daardoor krijg je geen verbinding met anderen. Dat kan bij jou gevoelens van eenzaamheid oproepen en bij de ander onbegrip.
Het is heel normaal om niet alleen over te willen blijven, maar zodra die angst jouw leven volledig beheerst, dan kan er sprake zijn van anuptafobie. Deze angststoornis komt vaak voort uit irrationele opvattingen over alleen blijven of gebeurtenissen in het verleden, die als traumatisch ervaren zijn.
Daaruit blijkt glashelder dat eenzame mensen meer risico lopen op gezondheidsproblemen. Eenzaamheid heeft namelijk een negatieve uitwerking op het immuunsysteem. Het zorgt daarnaast voor depressies en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, de ziekte van alzheimer en overgewicht.
Een introvert persoon is vaak rustig en op de achtergrond. En vindt het meestal niet fijn om zich in grote groepen op te houden. De voorkeur gaat liever uit naar een diepe band met een beperkt aantal mensen. Als introvert persoon kun je vaak goed luisteren.
Gelukkig worden zonder partner is in principe zeker mogelijk. Er zijn aardig wat mensen die er zelfs voor kiezen om als vrijgezel door het leven te gaan. Maar als het niet je keuze is, kan het moeilijk zijn om aan het idee te wennen dat gelukkig worden zonder partner ook een optie is voor jou.