Wie volgens de samenleving een strafbaar feit pleegt, wordt in de Middeleeuwen vaak gestraft door middel van lijfstraffen. Zoals de schaamfluit, de schandpaal en de schandsteen. De ergste straffen zijn onthoofding, het afhakken van een hand of nog erger… verbanning!
De doodstraf was de ergste straf. Ook dat kon op verschillende manieren: mensen werden onthoofd, aan de galg gehangen of op de brandstapel gegooid.
Onterende straffen werden door de bevolking vaak opgelegd aan personen die weliswaar niet direct de wet hadden overtreden, maar toch in collectieve ogen iets afkeurenswaardigs hadden gedaan. Deze straffen werden opgelegd door de bevolking zelf, waarbij dus sprake was van een volksgericht (een vorm van eigenrichting).
Lijfstraffen: van tijdelijk pijn tot voor altijd verminkt
Deze gaven tijdelijke pijn en ongemak, zoals stok- en zweepslagen. Er waren ook straffen waarbij je permanent verminkt werd, zoals brandmerken, het afhakken van ledematen of het verminken van je tong, neus, oren of ogen.
In de middeleeuwen en vroegmoderne tijd werden lijfstraffen gezien als een geschikt middel om de orde te handhaven in vaak overvolle klassen. Slaan werd gezien als een verantwoorde opvoedingsmethode als het weloverwogen gebeurde. Leraren waren heer en meester op hun school en mochten zelf hun straffen bepalen.
De doodstraf werd in zijn geheel (ook in vredestijd) afgeschaft in Nederland in 1983; de laatste terechtstelling in vredestijd was voltrokken in 1860. In België was die laatste burgerexecutie in 1863; daarna werden tot 1950 259 mensen voor oorlogsmisdrijven geëxecuteerd, vooral door de kogel.
De plak, een houten latje waarmee de opvoeder meestal op de uitgestrekte handpalmen of zelfs op de knokkels van het gestrafte kind sloeg. Te vergelijken met het Spaanse rietje, een buigzaam stokje of rietje, en met de liniaal.
Tijdelijke of levenslange gevangenisstraf
Alleen mensen die de meest ernstige misdrijven hebben gepleegd krijgen deze straf. Het gaat dan bijvoorbeeld om moord of terrorisme. Levenslang was in Nederland decennia lang ook echt levenslang. Een veroordeelde kwam nooit meer vrij.
Deze tijdelijke straf mag maximaal 30 jaar duren. Gaat het om misdrijven die schokkend zijn voor de samenleving (er zijn bijvoorbeeld meerdere mensen koelbloedig vermoord) dan is de kans groter dat een levenslange gevangenisstraf wordt gegeven.
Kun je je straf afkopen? In bepaalde gevallen kunnen de politie en de officier van justitie de zaak zelf afhandelen. De officier van justitie kan bijvoorbeeld iemand een transactie aanbieden. Gaat de verdachte hierop in, dan betaalt hij een bepaald geldbedrag en is hij van de zaak af.
Het doel van straffen is onder andere vergelding. Verdere doelen zijn: voorkomen dat de dader nog eens in de fout gaat, afschrikken en beschermen van de samenleving.
Radbraken of breken op een rad was een martelmethode die gebruikt werd voor publieke terechtstellingen, voornamelijk in Europa. De beul bond de veroordeelde op een wagenwiel, brak zijn ledematen en bracht hem daarna soms ter dood om het lijden te bekorten.
Hoe zag de stad eruit? Ter bescherming werd om de stad een gracht gegraven en een stadsmuur met torens en poorten gezet. Binnen die muren stonden de huizen aan kronkelige smalle straatjes. Maar er waren ook open plekken met zelfs enkele boerderijen en boomgaarden.
Vierendeling was in vroeger tijden een methode om de doodstraf te voltrekken. De veroordeelde werd hierbij in vier stukken gehouwen of door vier paarden uiteengetrokken. In Frankrijk werd deze straf voorbehouden aan koningsmoordenaars.
Processen die tot de doodstraf leiden, kosten er gemiddeld 1,1 miljoen dollar meer dan andere zaken. Ook in andere staten is het verschil enorm. In Washington kostte een proces dat uitmondt in de doodstraf in 2007 gemiddeld 467.000 dollar meer dan andere zaken. In Texas bedraagt de meerprijs zelfs 2,3 miljoen dollar.
Levenslang. Nederland kent wel een van de zwaarste straffen van Europa. In Nederland kan je namelijk praktisch nog steeds levenslang zitten: "Als vroeger in Nederland levenslang werd opgelegd, dan werd de sleutel weggegooid", vertelt De Roos.
32 en p. 39). Na langdurige (verplichte) detentie is (voorwaardelijke) invrijheidstelling (VI) mogelijk in Estland (na 30 jaar), Litouwen en Italië (26 jaar), Polen, Slowakije en Moldavië (25 jaar), Tsjechië, Roemenië en Turkije (20 jaar).
Hij aan wiens schuld de dood van een ander te wijten is, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie; 2. Indien de schuld bestaat in roekeloosheid, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.”
Als iemand van plan is een ander te doden en daarna die persoon ook echt om het leven brengt. Moord is dus 'doodslag met voorbedachten rade'.
Kamer stemt in met verhoging maximumstraf doodslag (naar 25 jaar), juristen zijn verdeeld. De Tweede Kamer wil de maximale straf voor doodslag verhogen naar 25 jaar. Een Kamermeerderheid heeft zoals verwacht ingestemd met een voorstel van het kabinet om dat te regelen. Nu is de maximale straf nog 15 jaar.
Geseling is een niet-verminkende lijfstraf door het toebrengen van slagen met een zweep, gesel, roede of stok. Sinds midden 19de eeuw is de geseling geleidelijk in veel landen afgeschaft (in Nederland in 1854). In de Zuidelijke Nederlanden verdween zij uit het strafrecht vanaf 1797.
Als je schuld bekent en zweert dat je het nooit meer zult doen, zal je straf beperkt blijven tot tien zweepslagen. Als je je onbetamelijk blijft gedragen, word je veroordeeld tot veertig zweepslagen.
Tegenwoordig gebruiken bijna alle staten een dodelijke injectie. Sommige staten staan ook elektrocutie, vergassing, ophanging en een vuurpeloton als executiemethode toe. Tussen 1976 en 2004 werd 82% van de executies voltrokken door middel van een injectie.
Wit-Rusland is het enige land in Europa dat executies blijft uitvoeren. Rusland heeft een moratorium ingesteld.
De elektrische stoel wordt tegenwoordig in een beperkt aantal Amerikaanse staten gebruikt: In Alabama, South Carolina en Virginia kan de veroordeelde kiezen tussen de stoel en een dodelijke injectie. Ook in Florida kan de veroordeelde kiezen tussen stoel en injectie.