Prodromaal stadium
De eerste (milde) tekenen van een psychose kunnen optreden: gevoelens van verandering van jezelf of de omgeving;het idee achtervolgd te worden (wanen);kortstondige illusies en hallucinaties.
je ziet, hoort, proeft, ruikt of voelt dingen die er niet zijn (hallucinaties) je hebt sterke ideeën die niet waar zijn (wanen) je kunt moeilijk gedachten en gevoelens op een rij zetten. je praat onduidelijk of soms helemaal niet.
Veelvoorkomende symptomen van schizofrenie zijn wanen, hallucinaties, verward denken, zichzelf terugtrekken, sociale omgeving verwaarlozen. Schizofrenie komt voor bij bijna 1% van de Nederlandse bevolking. Meestal openbaart de ziekte zich op een leeftijd tussen de 16 en 30 jaar.
Veranderingen die in de hersenen ontstaan bij schizofrenie hebben voor 80% een erfelijke aanleg als oorzaak. De veranderingen kunnen daarnaast ook nog versterkt worden door omgevingsfactoren.
Een psychose begint vaak met niet-specifieke klachten. Iemand verandert bijvoorbeeld in zijn gedrag, lijkt niet langer geïnteresseerd in sociale contacten en wordt minder actief. Vervolgens wordt hij bijvoorbeeld achterdochtig, hoort stemmen, hallucineert en kan niet meer helder denken.
Harde cijfers tonen aan dat de meeste mensen met de diagnose van schizofrenie herstellen of leren leven met hun kwetsbaarheid. Ook al is er geen medisch herstel (Menezes et al., 2006), dan is herstel van perspectief toch altijd mogelijk.
Medicatie speelt een belangrijke rol bij de behandeling van schizofrenie. Antipsychotica kunnen de symptomen van de psychose terugdringen en helpen om helderder te denken. Deze geneesmiddelen kunnen vervelende bijwerkingen hebben, waardoor mensen het vaak moeilijk vinden om het gebruik vol te houden.
Aanbeveling. Bij mensen met schizofrenie met depressieve verschijnselen, eventueel in combinatie met negatieve symptomen, moet overzetten naar amisulpride, clozapine, olanzapine, quetiapine, aripiprazol en sulpiride overwogen worden.
Volgens het verzekeringsgeneeskundig protocol biedt een reguliere baan een cliënt met schizofrenie of een verwante psychose de beste kans op herstel en sociale participatie. Dit betekent dat een diagnose niet automa- tisch tot de conclusie 'geen benutbare mogelijkheden' mag leiden.
Schizofrenie, soms ook wel 'psychosegevoeligheidssyndroom' genoemd, valt onder de psychotische stoornissen. Een psychose is een toestand waarbij iemand zijn grip op de realiteit kwijt is. Hij ziet of hoort soms dingen die er niet zijn (hallucinaties) en is overtuigd van bepaalde ideeën die niet kloppen (wanen).
Tot 2013 werd nog onderscheid gemaakt in vijf subtypen van schizofrenie: het paranoïde, gedesorganiseerde (vroegere hebefrenie), katatone, ongedifferentieerde en resttype. Onderzoekers zijn tot tot de conclusie gekomen dat er geen duidelijke verschillen zijn tussen de vijf subtypen en zijn deze in de DSM-5 geschrapt.
Bij de positieve symptomen gaat het om psychotische verschijnselen als hallucinaties, wanen en verward denken. Negatieve symptomen zijn gedragspatronen die er voorheen wel waren. Het gaat bijvoorbeeld om het terugtrekken uit sociale contacten en een verminderd concentratievermogen.
Schizofrenie ontwikkelt zich bij mannen gemiddeld 5 jaar eerder dan bij vrouwen. Bij mannen heeft de eerste psychose meestal plaats tussen het 16e en 35e levensjaar; bij vrouwen is dit meer variabel. In de menopauze hebben vrouwen een verhoogde kans op schizofrenie.
Een psychose wordt vaak uitgelokt door een heftige gebeurtenis die gepaard gaat met stress, zoals een overlijden, scheiding of andere ontregelende gebeurtenis. Of door een heftige positieve verandering, zoals de geboorte van een kind. Slaapgebrek en drugs- of medicijngebruik kunnen de kans op een psychose vergroten.
Hoe lang iemand met schizofrenie kan leven hangt af van verschillende factoren, waaronder de ernst van zijn geval en hoe ontvankelijk hij of zij is voor behandeling. Degenen die met de aandoening leven, kunnen waarschijnlijk een relatief normaal leven leiden naast hun familie als ze onder behandeling blijven.
De diagnose schizofrenie (of een andere psychiatrische aandoening), wordt grotendeels gedaan door een psychiater. Die gebruikt hiervoor de zogeheten DSM-5 of ICD-10 criteria, welke meer omvatten dan enkel de ziekteverschijnselen en waarvoor input van andere professionals of de familie nodig is.
Een psychose is een verzamelnaam voor de symptomen, zoals waanideeën. Schizofrenie is de diagnose die iemand krijgt als hij minimaal een maand psychosen heeft (gehad). En daar nog minstens een half jaar (rest)klachten door heeft.
Een psychose zonder medicatie kan binnen een week weg zijn of een jaar of langer aanhouden. Er is geen precies antwoord op te geven, behalve dat je ook zonder medicatie uit de psychose kan komen. Het is over het algemeen niet zinvol om iemand te proberen overtuigen dat anderen zijn ideeën niet hebben.
Wees eerlijk en doe geen beloftes die je niet kunt houden. Wanen (niet kloppende overtuigingen) en hallucinaties (vaak het horen van stemmen) lijken waarschijnlijk echt voor iemand. Vermijd daarom ontkenning, afwijzing, lacherig doen of ruzie maken over iemands realiteit.
Iemand die een psychose doormaakt, heeft zijn gedachten, gevoelens en gedrag niet onder controle. Voor hem of haar zijn de wanen en hallucinaties werkelijkheid. Het heeft vaak geen zin om te zeggen: “De stemmen die je hoort zijn niet echt” of “Je wordt niet achtervolgd!”.
Het korte antwoord: gewoon menselijk zijn zoals je met ieder ander zou doen. Geduldig zijn. Laat de tijd zijn werk doen. Niet sterk reageren als mensen soms iets minder lineair zijn dan gebruikelijk.
“Dat heeft te maken met de plasticiteit van het brein. Hoe jonger je bent, hoe meer zich dat nog kan aanpassen. Daarnaast levert iedere psychose hersenschade op. Dus hoe beter je die kunt voorkomen, hoe minder schade.”
Iemand kan in een psychose de meest kwetsende en choquerende dingen roepen, neem dit niet persoonlijk. Neem op het moment dat iemand herhaaldelijk negatief op jou reageert (bijvoorbeeld met agressie of waanideeën) actief afstand. Dit betekent niet dat je hem of haar in de steek laat, maar dat je rust creëert.
Mensen met schizofrenie hebben uiteenlopende woonwensen.Rehabilitatiebenaderingen zoals IRB nemen deze wensen als vertrekpunt, en helpen de patiënt bij het realiseren daarvan. Daarbij zijn keuzemogelijkheden voor de patiënt van groot belang.