De staatsmacht is in België verdeeld over drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Elke macht controleert en beperkt de andere machten. Dit principe van de scheiding der machten staat echter niet uitdrukkelijk in de grondwet en is ook niet absoluut.
De burgers hebben invloed op de wetgevende macht door middel van verkiezingen. Zoals blijkt is er in Nederland geen strikte scheiding tussen wetgevende en uitvoerende macht. De rechtsprekende macht controleert vervolgens de uitvoering van wetten en regelgeving, en arbitreert bij conflicten tussen de machten.
Deze staatsvorm, de Trias Politica, is gebaseerd op de ideeën van Charles de Montesquieu. De scheiding der machten is doorgaans niet volledig strikt geregeld, ook in Nederland niet.
Nederlandse machtenscheiding – Trias Politica
Wel hebben we in Nederland de drie machten: De wetgevende macht is de regering (koningin en ministers) en de Staten-Generaal (Eerste en Tweede Kamer) samen. De uitvoerende macht is de regering, de provincies en de gemeenten. De rechterlijke macht is in handen van de ...
Grondwettelijk is de koning het staatshoofd en maakt hij deel uit van de regering. Ook heeft hij een rol in de kabinetsformatie en het wetgevende proces. Hij moet elke wet ondertekenen om deze in werking te doen treden.
De uitvoerende macht, die voert dingen uit. Dit is bijvoorbeeld de politie, maar ook het leger.
In het uiterste geval, als een rechter slecht functioneert, kan de Hoge Raad hem schorsen of ontslaan. We kunnen allemaal controleren wat de rechter doet, want rechtspraak is openbaar. Bovendien moet de rechter zijn beslissingen motiveren.
De Staten-Generaal zijn sinds 1814 de volksvertegenwoordiging, ofwel het parlement, van Nederland. Bij de Grondwet van 1815 werd een tweekamerstelsel ingevoerd en sindsdien bestaat de Staten-Generaal uit de Eerste Kamer en de Tweede Kamer.
De derde en laatste macht van de Trias Politica is de Rechtspraak. Zij controleren de uitvoering van besluiten aan de wet. Deze macht bestaat uit alle rechters bij elkaar. In Nederland zijn rechters onafhankelijk, wat betekent dat ze niet beïnvloedbaar zijn door een andere partij zoals de overheid.
De vierde macht is een term die gebruikt wordt om machten aan te duiden die buiten de traditionele trias politica vallen, met name de pers (media).
Eerste macht - de wetgevende macht (in Nederland zijn dat de Staten-Generaal (Eerste en Tweede Kamer) en regering. Tweede macht - de uitvoerende macht (de regering, in Nederland zijn dat de koning en de ministers)
Openbare ambten zijn ambten die middels een rechtstreekse of onrechtstreekse overdracht van de Belgische wet een deel van de openbare macht toegekend krijgen. Bijvoorbeeld : burgemeester, notaris, politieambtenaren.
De uitvoerende macht ligt in Nederland in handen van de regering. De uitvoerende macht controleert de wetgevende macht.
Zoals de naam al doet vermoeden, is het de taak van de rechterlijke macht om recht te spreken en dit voor het civiel recht, het bestuursrecht en het strafrecht. Dit recht spreken gebeurt in de rechtbanken, de gerechtshoven en bij de Hoge Raad door rechters of raadsheren.
Deze staatsvorm, de Trias Politica, is gebaseerd op de ideeën van Charles de Montesquieu. De scheiding der machten is doorgaans niet volledig strikt geregeld, ook in Nederland niet. Nederland is een constitutionele monarchie met een parlementair stelsel.
Het parlement (de Staten-Generaal) controleert de regering. Ministers leggen in het parlement verantwoording af over hun beleid.
In Nederland wordt de Eerste Kamer der Staten-Generaal officieus ook wel de Senaat genoemd. In België is Senaat de officiële naam voor het hogere huis van de volksvertegenwoordiging.
De Kamer heeft 75 zetels. De leden worden voor vier jaar gekozen door de leden van de Provinciale Staten van alle provincies en, vanaf 2019, ook door de leden van het Kiescollege voor de Eerste Kamer in Caribisch Nederland. Vergeleken met de Tweede Kamer heeft de Eerste Kamer minder rechten en bevoegdheden.
Boven een aantal van deze rechtbanken komt een gerechtshof. Boven de vijf gerechtshoven staat de Hoge Raad. De Hoge Raad is de hoogste rechter in Nederland. De meeste geschillen komen in eerste instantie voor een kantongerecht of een arrondissementsrechtbank.
Alhoewel de president feitelijk de 'baas' is, kan hij geen andere rechters ontslaan en heeft hij geen invloed op beslissingen van andere rechters. De president houdt zich hoofdzakelijk bezig met het uniformeren van de rechtspraak binnen zijn rechtbank.
Rechters kunnen door de Hoge Raad worden geschorst of ontslagen. Aan een rechter kan ook een disciplinaire maatregel worden opgelegd, bijvoorbeeld als hij/zij zich gedraagt op een manier waardoor het vertrouwen in de rechtspraak ernstig wordt geschaad.
De Koning heeft, bij uitsluiting en zonder restrictie, de volle uitoefening der Regering en van alle de Magt, benoodigd om de uitvoering der Wetten van den Staat te verzekeren, en dezelve te doen eerbiedigen. De uitvoerende magt berust bij den Koning.
De rechterlijke macht is in een rechtsstaat de macht die bestaat uit de leden van het Openbaar Ministerie en de leden van de rechtbanken/Gerechtshoven, waaraan de rechtspraak is opgedragen.
De rechterlijke macht bewaakt de rechtsstaat, de onafhankelijkheid van de rechtspraak en garandeert gelijke rechten voor iedereen. De Rechtspraak is onafhankelijk en valt niet onder het gezag van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Iedereen heeft recht op eerlijke, onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak.