Laat gewoon weten dat je er voor een zieke bent door te zeggen: 'Wat fijn om je te zien'. En is de situatie zo uitzichtloos of verdrietig dat je er geen raad mee weet, vertel dan waarmee je zit en zeg: 'Ik vind het heel erg en ik weet niet wat ik moet zeggen, maar ik wil wel graag bij je zijn.
Een cadeautje meenemen is altijd goed. Neem iets mee waar de zieke wat aan heeft. Ligt iemand veel in bed, dan kan dat een zachte pyjama of een groot T-shirt zijn. Maar ook een boek of een tijdschrift, of muziek of een film.
Morfine is niet geschikt om de dood te bespoedigen of patiënten te sederen. Het snel ophogen van morfine kan ervoor zorgen dat het bewustzijn onvoldoende wordt verlaagd, de patiënt verward raakt, of spiertrekkingen (myoclonieën) krijgt.
Veel mensen zeggen: 'Als ik iets kan doen, zeg je het maar'. Maak het concreet door te vragen: 'Wat kan ik voor je doen? ' Als je weet waardoor de ander zich gesteund voelt, hoef je het niet in te vullen voor hem of haar en geef je precies wat nodig is en niet wat jij in die situatie nodig zou hebben.
Als iemand het moeilijk heeft, is het altijd fijn als je laat weten dat je aan hem of haar denkt. Een berichtje met 'Ik denk aan je', 'Zet hem op', 'Een dikke knuffel' is een kleine moeite maar kan voor een ander van veel betekenis zijn.
Het is belangrijk om je te realiseren dat je ook aan je ouders kan voorstellen met anderen te praten om zo hun eigen verdriet te verwerken. Helaas zag ik dat toen niet in en vond ik het ook eng dit aan mijn ouders te zeggen. Maar als ik mensen mag adviseren die in hetzelfde schuitje zitten, doe het wel!
De terminale fase is de laatste levensfase van iemands leven. Concreet is deze persoon ziek en is deze ziekte ook niet meer te genezen of behandelen. Of de nadelen van de behandeling wegen niet op tegen de voordelen. Deze fase duurt meestal maximaal 3 maanden, maar kan ook langer duren.
Alternatieven voor 'gecondoleerd'
Andere manieren om 'gecondoleerd' te zeggen zijn “sterkte”, “veel sterkte”, “mijn medeleven”, “innige deelneming” of “oprechte deelneming”.
Je kunt dan bijvoorbeeld vragen: 'Hoe is dat voor jou? ' Heeft iemand die je kent iets naars meegemaakt? Voel je dan niet bezwaard om te schrijven, iets te zeggen of te doen, om te laten weten dat je meeleeft.
Vooral op kwetsbare momenten kan dan nogal precies komen. Een voorbeeld daarvan is als een man verdrietig is. Hoe kun je dan troosten of nabij zijn? Voor de meeste partners is dat vanzelfsprekend: lieve woorden, een arm om hem heen, moed inspreken, enzovoort.
Natuurlijk versterven
De patiënt raakt 'op'. Het kaarsje gaat langzaam uit. In deze gevallen is het raadzaam om voorzichtig te zijn met een vocht-infuus of met een voedingssonde. Want de kunstmatige toediening van vocht en voeding kan er toe bijdragen dat de patiënt meer last krijgt van benauwdheid, pijn en angst.
Onrust en verwardheid
Het lijkt alsof iemand van alles beleeft of ziet, maar wat precies is niet duidelijk. Dit komt nogal eens voor in de laatste levensdagen en vooral in de laatste uren. Vaak maakt de stervende kleine (hand)bewegingen, alsof hij iets wil plukken of aanwijzen.
Als dit proces echter gepaard gaat met goede begeleiding en verzorging, kan het tot een rustige en zachte dood leiden. Dat heeft het menselijk lichaam grotendeels aan zichzelf te danken: door te vasten maakt het lichaam endorfine aan. Dit zorgt voor een prettig gevoel. Op den duur komt daar een zekere sufheid bij.
Wanneer mensen aan het sterven zijn is een stokkende ademhaling een teken dat de dood dichterbij komt. De ademhaling kan stil vallen en daarna weer met een diepe zucht op gang komen. De tijd tussen de ademteugen wordt langer en langer, dit kan soms oplopen tot wel 30 seconden.