Bij de sensorische ontwikkeling gaat het om de ontwikkeling van de zintuigen. Sensoriek is zintuiglijk waarnemen. Waarnemen gebeurt via de zintuigen, waardoor we informatie krijgen over ons eigen lichaam en de wereld om ons heen.
Wat is sensomotorische ontwikkeling? De sensomotorische ontwikkeling is het gebruik maken van zowel je zintuigen als de motoriek. Juist deze combinatie helpt kinderen te leren over zichzelf in relatie tot hun omgeving.
Sensorisch betekent zintuiglijk. De meest bekende zintuigen zijn de ogen, oren, neus, mond en huid, maar er zijn ook minder bekende zintuigen zoals het evenwichtsorgaan, het gevoel uit spieren en gewrichten en zelfs vanuit de inwendige organen.
Sensoriek wil zeggen: het opdoen van prikkels met de zintuigen; horen, ruiken, voelen, proeven en zien. Motoriek is het vermogen te kunnen bewegen. Samen zorgen ze voor het kunnen uitvoeren van vaardigheden, bijvoorbeeld het vangen van een bal: je ziet de bal aankomen, steekt je armen uit en vangt de bal.
De sensomotorische ontwikkeling is zeer belangrijk voor de totale ontwikkeling van een kind. Door beweging leert het kind zijn eigen lichaam kennen en van daaruit de omgeving. Een gestoorde sensomotoriek remt een kind in zijn lichamelijke ontwikkeling, maar kan ook sociaal-emotionele gevolgen hebben.
Naast de bekende zintuigen zoals zien, horen, ruiken, proeven en voelen, spelen ook minder bekende zintuigen een rol. Proprioceptie, dat betrekking heeft op lichaamsbeweging en -positie, en vestibulaire waarneming, gerelateerd aan evenwicht en ruimtelijke oriëntatie, zijn essentieel in dit proces.
De basis van alles wat een kind leert ligt in de sensomotorische ontwikkeling: het bewegend ervaren van zichzelf en de wereld om het heen. Dit wordt in het eerste levensjaar van een kind het meest intensief doorleeft, maar zet zich verder door in de peutertijd.
Sensomotorische integratietraining is een manier van oefenen om informatie die we van ons lichaam en de omgeving via onze zintuigen krijgen, beter te leren opmerken, beter te leren selecteren en te leren verwerken, zodat we er op een goede manier op kunnen reageren.
Maar het komt ook voor dat een kind of volwassene overgevoelig is voor bepaalde prikkels. Of dat een kind juist op zoek is naar meer prikkels op een bepaald vlak. In deze gevallen spreken we van sensorische informatieverwerkingsproblemen. Teveel prikkels kunnen dan leiden tot overprikkeling, een zogenaamde meltdown.
Sensomotorische therapie is een lichaamsgerichte behandeling van trauma's en hechtingsstoornissen. De therapie bouwt voort op traditionele psychotherapeutische technieken zoals hypnotherapie en mindfulness therapie, maar zet het lichaam centraal in de therapie.
Het perifere zenuwstelsel heeft twee soorten zenuwen: motorische en sensorische zenuwen. De motorische zenuwen geven informatie vanuit je hersenen door aan je spieren. Motorische zenuwen sturen dus spieren aan. De sensorische zenuwen geven juist informatie door vanuit je lichaam aan je hersenen.
Tijdens sensopatisch spel speel je met materialen zonder vaste vorm. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zand, klei, kralen, rijst, bonen, water, scheerschuim, houtkrullen, koffiebonen of waterparels. Tijdens dit spel ontdekken kinderen verschillende structuren, geuren en geluiden.
Sensorisch of sensopatisch spel is eenvoudig uitgelegd spel waarbij je kind zijn of haar zintuigen gebruikt. Je kind gaat dus ontdekken met zijn/haar ogen, oren, handen, neus en… jawel, ook met de mond. Hoe dat eruit ziet en wat de voordelen zijn, leggen we je graag uit.
De belangrijkste ontwikkelingsgebieden zijn de lichamelijke-, motorische-, cognitieve-, sociale-, emotionele– en de spraak- en taalontwikkeling.
Bij sommige mensen werken de zintuigen niet goed samen met hun bewegingsapparaat (sensomotorische problemen). Ze hebben moeite met het plannen en organiseren van hun bewegingen. Deze mensen komen onhandig over of reageren heel laat op instructies die je hen geeft.
Maar in werkelijkheid krijgt zo iemand de informatie over de wereld, prikkels, anders binnen. Prikkels komen sterker binnen, of juist minder sterk. Als gevolg daarvan reageer je anders op je omgeving. Dit noemen we ook wel een sensorisch informatieverwerkingsprobleem.
Emotionele overprikkeling: Dat houdt in dat emoties veel te heftig binnen komen. Wanneer je bijvoorbeeld gaat huilen als je heel erg moe bent, kan er sprake zijn van emotionele overprikkeling. Of emotioneel wordt bij het inleven of meeleven met een ander.
Sensomotorische ontwikkeling stimuleren
Liedjes met bewegingen zijn belangrijk. Dit prikkelt diverse zintuigen én stimuleert de motoriek! Ook eten is belangrijk. Bied het kind zoveel mogelijk variatie in smaken en texturen aan.
Als we echter vanuit de trainingsleer kijken, gaat 'het hebben van een goede conditie' om een combinatie van vijf verschillende motorische vaardigheden (eigenschappen): coördinatie, lenigheid, uithoudingsvermogen, kracht en snelheid.
Het herhalen van bewegingen en gevarieerd bewegen stimuleert de motorische ontwikkeling van kinderen. Thuis en op de opvang zijn veel mogelijkheden om te bewegen, denk aan buitenspelen, stoeien, loopfietsen of spelen met een bal.
Volgens Jean Piaget is de cognitieve ontwikkeling van mensen een voortdurende reorganisatie van mentale processen van biologische rijping en hun ervaringen met de omgeving. Biologische rijping houdt verband met de ervaringen die mensen tijdens de levensfases opdoen.