We leggen het kort voor u uit. PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) zijn chemische verbindingen die door de mens worden gefabriceerd. Het is een verzamelnaam voor meer dan 6.000 stoffen. Ook PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) behoort tot de grote PFAS-familie.
Van een aantal PFAS is bekend dat ze ongewenste eigenschappen hebben. Dit zijn bijvoorbeeld PFOS perfluoroctaansulfonaten (perfluoroctaansulfonaten) en PFOA perfluoroctaanzuur (perfluoroctaanzuur ). Ook over de ongewenste eigenschappen van GenX-stoffen is steeds meer informatie beschikbaar.
Sommige poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) kunnen een risico voor uw gezondheid vormen. Zo kunnen PFAS het immuunsysteem beschadigen en kanker veroorzaken. Het hangt af van hoeveel u binnenkrijgt, hoe vaak en hoe lang. Dat verschilt dus sterk van persoon tot persoon.
Het RIVM adviseert de overheid ervoor te zorgen dat mensen minder in contact komen met PFAS. Zelf kun je weinig doen om PFAS via je eten en drinken te vermijden. Het is belangrijk om genoeg water te drinken en gevarieerd te eten, zelfs al krijg je er kleine hoeveelheden PFAS mee binnen.
Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) zijn chemische stoffen die gebruikt worden om producten water-, vuil-, stof- of vetafstotend te maken. Denk aan een pan met een anti-aanbaklaag, waterafstotende regenjas of het schuim in een brandblusser. Sommige PFAS vormen een risico voor gezondheid en milieu.
De pannen van Greenpan hebben een PFAS-vrije keramische Thermolon anti-aanbaklaag. Die laag is gemaakt op basis van natuurlijke materialen zoals diamant en zand. Dit is een unieke, keramische antiaanbaklaag die zonder de schadelijke stoffen, waaronder PFAS, vervaardigd is.
Er zijn wel merken bakpapier die van teflon zijn, die zijn vooral te koop bij webwinkels zoals bol.com en Amazon. Er staat ook vaak bij dat het gemaakt is van teflon en soms staat er zelfs eerlijk bij dat er PFAS in zit. Het wordt vaak merkloos verkocht. Dit is zeker niet zomaar bij elke winkel verkrijgbaar.
De meeste informatie over de schadelijke effecten van PFAS is afkomstig van PFOA en PFOS. Uit onderzoek blijkt dat deze stoffen leverschade veroorzaken, effect hebben op ons immuunsysteem, schadelijk zijn voor de voorplanting en voor de ontwikkeling van het ongeboren kind. Ook zijn ze mogelijk kankerverwekkend.
Het verwijderen van PFAS uit drinkwater is moeilijk. Voor het verwijderen van PFAS heb je hele fijne membraanfiltratie nodig. Sommige bedrijven claimen dat hun producten voor thuis filteren dat kunnen, maar kunnen dat niet aantonen.
Bij een calamiteit is PFAS-houdend blusschuim in afvalwater terecht gekomen. Zuivering over een actief koolfilter bleek een geschikte methode om alle geanalyseerde PFAS-verbindingen vrijwel volledig te verwijderen. Fluorhoudend blusschuim wordt in Nederland in grote hoeveelheden opgeslagen en gebruikt.
Zowel PFOS en PFOA zijn chemisch en kunnen niet door ons lichaam worden afgebroken. Ze blijven dus jaren in het bloed en de lever aanwezig.
PFOS zat vroeger ook in hoge concentraties als brandvertragend middel in het schuim van brandblusapparaten. De chemicaliën kunnen in de grond dringen via het afvalwater van fabrieken of bij het naspoelen van blusschuim na grote branden.
Pfas zijn daarnaast veel gebruikt in het vuil- en waterafstotend maken van regen- en buitensportkleding, papier met een afstotende coating, zoals bakpapier en pizzadozen, cosmetica, flosdraad, meubels en tapijt.
Er bestaat namelijk geen verplichte etikettering. Het is niet duidelijk in welk product wel en in welk product geen Pfas zit. Ook is er geen onafhankelijk consumentendesk waar consumenten met vragen over chemische stoffen naar toe kunnen gaan. Toch kun je als consument wel zelf actie ondernemen.
Op oefenterreinen van de brandweer (in gemeenten, industrie, vliegvelden, ...) en sites waar een grote brand werd geblust met fluorhoudend blusschuim is er een groot risico op verontreiniging van bodem en grondwater.
Sinds oktober geldt er een scherpe norm voor PFAS, een verzamelnaam voor chemische stoffen die schadelijk en vervuilend zijn. Als er meer dan 0,1 microgram PFAS per kilo bouwgrond in de bodem zit, mag er geen grond worden verplaatst. Meer dan 85 procent van de geteste grond zit boven die strenge norm.
Verbod op onder andere PFOS en PFOA
Zo is PFOS sinds 2008 verboden in veel toepassingen. PFOA en een aantal stoffen die daarop lijken, zijn sinds 2020 verboden voor producten voor consumenten, zoals antiaanbakpannen.
Wil je echter veilig en gezond koken zonder het comfort van een anti-aanbak pan te moeten opgeven? Kies dan voor een keramische anti-aanbak laag, die is gegarandeerd PFAS-vrij.
Hoe vaak gebruiken? Bakpapier gebruik je in principe maar één keer, daarna gooi je het weg. Het mag niet in de papierbak maar moet bij het normale afval. Als je vaker bakt, is een siliconen bakmat een aanrader.
Herbruikbaar? In principe gebruik je bakpapier maar één keer en gooi je het daarna weg, maar het kan geen kwaad om het voor een tweede keer te gebruiken. Wanneer je het papier weggooit, doe dit dan niet in de papierbak, maar bij het normale afval. Als je vaker bakt is, is een siliconen bakmat een aanrader.
De keramische pan is de uitkomst voor mensen die gezonder willen en van koken houden. De keramische pan heeft erg veel voordelen ten opzichte van de teflon pan. Los van het feit dat deze geen schadelijke stoffen bevat welke in het lichaam of het milieu komen, wordt het eten op een veel gezondere manier bereidt.
Emaille pannen
En dan als laatste nog een veilig alternatief: de emaille pan. Er zijn pannen van puur emaille, maar ook pannen met een emaille laag, zoals ik bovenstaand al uitlegde. Beide pannen zijn veilig en goed om te gebruiken.
De koekenpannen van IKEA zijn vrij van het giftige PFOA, dús goed voor de natuur. Dat de pannen wel een andere zeer giftige stof bevatten, stond niet vermeld op de site.
Volgens De Europese Autoriteit van Voedselveiligheid (EFSA) zijn de hoeveelheden PFAS-stoffen in bakpapier extreem laag. Wanneer je bakpapier op de juiste manier gebruikt komen de stoffen maar erg beperkt je lichaam binnen. Veilig gebruik houd hierbij in dat je het velletje maar éénmalig gebruikt.