De gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan in de gemeente. De leden van de gemeenteraad (
De burgemeester vormt samen met de wethouders het dagelijks bestuur van de gemeente. De burgemeester heeft eigen taken en bevoegdheden en is voorzitter van de gemeenteraad.
De organisatie. Elke gemeente heeft een gemeenteraad, een burgemeester en een college van burgemeester en wethouders (B en W). Een belangrijke taak van de gemeenteraad is om het college te controleren. Het college moet op zijn beurt verantwoording afleggen aan de gemeenteraad.
Gezicht van de gemeente
Veel mensen denken dat burgemeester 'de baas' is van de gemeente. Dat is niet zo. Dat is de gemeenteraad. Net als de wethouders, legt de burgemeester verantwoording af over de dingen die hij doet aan de gemeenteraad.
De gemeenteraadsleden vormen de gemeenteraad en de burgemeester en de schepenen vormen het gemeentecollege. In Nederland bestaat het gemeentebestuur uit de raad en het college van burgemeester en wethouders.
Een gemeente is een woonkern of groep van woonkernen (dorpen, steden) met het bijbehorende gebied die samen worden bestuurd door een politiek apparaat. De gemeente is in de meeste landen de onderste laag uit de politieke bestuursstructuur.
De burgemeester is voorzitter van B&W. Iedere wethouder heeft een eigen beleidsterrein (portefeuille), bijvoorbeeld financiën, verkeer, milieu, welzijn of volkshuisvesting. Het bepalen van het beleid gebeurt echter in het college van B&W.
Een gemeenteraad is het gekozen vertegenwoordigende lichaam in de gemeente en daarvan tevens het hoogste bestuurlijke orgaan. De raad stelt het beleid van de gemeente vast en controleert het dagelijks bestuur: het college van burgemeester en wethouders .
Als je kijkt naar een gemeente met een gemiddelde grootte (24.001 – 40.000 inwoners) komt dat voor de burgemeester neer op een salaris van € 8.560,55 bruto per maand, zeker niet verkeerd. Bij grotere gemeentes met een inwonersaantal vanaf de 60.000 loopt dit bedrag al op naar € 10.062,61.
De burgemeester is echter niet de baas van de gemeente. De gemeenteraad is het hoogste orgaan. De burgemeester legt, net als de wethouders, verantwoording af aan de gemeenteraad over hoe de burgemeester zijn of haar taken uitvoert.
Zo is bijvoorbeeld de Gemeente een in de wet genoemd rechtspersoon. Haar organen zijn in de Gemeentewet omschreven: de Gemeenteraad, de Burgemeester en het College van burgemeester en wethouders]. Deze organen zijn dus bestuursorganen van de Gemeente.
Meer dan zestienhonderd organisaties en instanties maken deel uit van de overheid. Daar horen de twaalf ministeries bij, de twaalf provincies en de 342 gemeenten. Maar ook zelfstandige bestuursorganen zoals de Huurcommissie horen tot de overheid.
De algemeen directeur neemt de algemene leiding van de gemeentelijke en OCMW-organisatie en zorgt voor een effectief, efficiënt en verantwoordelijk bestuur. Samen met het managementteam is de algemeen directeur belast met de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van het beleid.
Het gezag over de politie ligt bij de burgemeester en bij de officier van justitie. Dit betekent dat zij de beslissingsbevoegdheid hebben over de inzet en het optreden van de politie. De burgemeester voert gezag over de politie voor wat betreft de handhaving van de openbare orde en de hulpverlening.
De gemeentesecretaris is algemeen directeur van de ambtelijke organisatie en adviseert het college van burgemeester en wethouders. De gemeentesecretaris zorgt voor verbinding tussen de ambtenaren en het bestuur over de opgaven in de gemeente. Cees stuurt de clusters Corporate control en Staf, bestuur en directie aan.
Politieke ambtsdragers zijn de mensen die het land, de provincies, waterschappen en gemeenten besturen. Denk aan ministers, burgemeesters, wethouders en gedeputeerden van provincies. Politieke ambtsdragers zijn geen 'gewone' werknemers of ambtenaren.
Een burgemeester dient veelal zelf zijn of haar ontslag in. In het uiterste geval kan het ook zo zijn dat de gemeenteraad een aanbeveling tot ontslag indient via de commissaris van de Koning. Er is dan sprake van ongevraagd ontslag.
De wethouders en de burgemeester besturen de gemeente.Ze zijn samen het college van burgemeester en wethouders (college van B&W). Het aantal wethouders van een gemeente is afhankelijk van het aantal raadsleden. Het aantal raadsleden is afhankelijk van het aantal inwoners.
De juridische positie van de secretaris is geregeld in de Gemeentewet. Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor de aanstelling, schorsing en het ontslag van de secretaris (artikel 102 Gemeentewet).
Het ambt van burgemeester is onverenigbaar met onder meer het ambt van minister, staatssecretaris, lid Raad van State, lid Algemene Rekenkamer, Nationale Ombudsman, Commissaris van de Koning(in), gedeputeerde, lid gemeenteraad en wethouder.
Gemeente voert landelijk en eigen beleid uit
Bijvoorbeeld het bouwen van een theater, het aanleggen van een fietspad of het bouwen van woningen. Het maken van die keuzes is de belangrijkste taak van het gemeentebestuur. Daarnaast voert de gemeente ook veel landelijke wetten uit.
Waterschappen hebben een zorgplicht voor de zuivering van stedelijk afvalwater. Gemeenten hebben een zorgplicht voor de inzameling van stedelijk afvalwater en voor hemelwater en grondwater. De manier waarop een gemeente invulling geeft aan deze zorgplichten staat in het gemeentelijk rioleringsplan (GRP).
In regel geldt hun verkiezing/benoeming voor een periode van vier jaar, gelijk aan de zittingstermijn van de gemeenteraad. De functie van wethouder bestaat sinds 1813.