Antipsychotica behoren tot de meest effectieve geneesmiddelen in de geneeskunde. Ze helpen ook bij het voorkomen van een nieuwe psychotische periode en ze verminderen de huidige psychose. Als je antipsychotica blijft gebruiken, is er ook minder kans dat een psychose terugkomt.
Voorbeelden zijn cariprazine, clozapine, olanzapine, quetiapine, risperidon en sulpiride. Behalve antipsychotica worden ook anderen medicijnen gebruikt bij psychoses. Ernstige onrust en angst kunnen verminderen met het rustgevende medicijn temazepam.
Aanbeveling. Bij instelling op een antipsychoticum dient de behandelend psychiater rekening te houden met verschillen tussen antipsychotica in het risico op ontregeling van metabole waarden. Dit weegt het zwaarst bij clozapine en olanzapine en weegt ook zwaar, maar minder, bij quetiapine en risperidon.
Clozapine en amisulpride zijn het meest effectief voor vermindering van de positieve en negatieve symptomen. De verschillen tussen de antipsychotica zijn meer uitgesproken op het gebied van de ongewenste effecten. De keuze van een antipsychoticum wordt voornamelijk bepaald door het profiel van de ongewenste werkingen.
Bij psychoses gebruikt u olanzapine meestal een half jaar tot meerdere jaren. Bijwerkingen: zwaarder worden, droge mond en ogen, verstopping en problemen met plassen.Verder problemen met bewegen, zoals spiertrekkingen, stijve spieren en niet stil kunnen zitten.
De meeste atypische antipsychotica hebben een groter risico op overgewicht dan de klassieke middelen, waarbij het risico bij clozapine en olanzapine het grootst is. Indien een patiënt aangeeft overgewicht heel erg te vinden, is het aan te raden om niet met clozapine of olanzapine te starten.
“Dat heeft te maken met de plasticiteit van het brein. Hoe jonger je bent, hoe meer zich dat nog kan aanpassen. Daarnaast levert iedere psychose hersenschade op. Dus hoe beter je die kunt voorkomen, hoe minder schade.”
Kort gezegd (in tabletvorm): voor onrust en jagende gedachten/gevoelens kan het al een half uur na inname effect hebben, uiterlijk binnen een paar uur.
Er is bescheiden evidentie voor een verbetering van slaap en afname van angst door antipsychotica, en mogelijk speelt de werking op de diepe slaap een specifieke rol. Voor (kortdurende) behandeling van escalerende slaapproblematiek is olanzapine derhalve een optie, mits goed gemotiveerd.
Het is echter vooralsnog onduidelijk of het gebruik van antipsychotica op lange termijn de levensverwachting van mensen met een psychotische stoornis negatief beïnvloedt en of er tussen de verschillende antipsychotica op dat vlak onderlinge verschillen bestaan.
Dat antipsychotica vaak bijwerkingen hebben is algemeen bekend, maar dat het ook kan leiden tot het ontstaan van diabetes type 2, obesitas en verstoringen van de vetstofwisseling is relatief onderbelicht. Deze klachten samen worden ook wel het metabool syndroom genoemd.
Haloperidol hoort tot de klassieke antipsychotica. Het zorgt dat stoffen die van nature in de hersenen voorkomen minder werken, vooral dopamine. Hierdoor worden psychosen en onrust minder. Artsen schrijven het voor bij psychose, schizofrenie, manie, onrust, dementie, tics, dwangstoornissen, misselijkheid en braken.
Neem je (orale) medicatie altijd op hetzelfde tijdstip in. Veel mensen nemen antipsychotica 's avonds omdat je er wat slaperig van kan worden. Iedereen vergeet wel eens zijn medicijnen in te nemen, maar probeer dit zoveel mogelijk te voorkomen. Een vergeten dosis kun je alsnog innemen tot 8 uur voor de volgende dosis.
Iemand kan in een psychose de meest kwetsende en choquerende dingen roepen, neem dit niet persoonlijk. Neem op het moment dat iemand herhaaldelijk negatief op jou reageert (bijvoorbeeld met agressie of waanideeën) actief afstand. Dit betekent niet dat je hem of haar in de steek laat, maar dat je rust creëert.
Een psychose wordt vaak uitgelokt door een heftige gebeurtenis die gepaard gaat met stress, zoals een overlijden, scheiding of andere ontregelende gebeurtenis. Of door een heftige positieve verandering, zoals de geboorte van een kind. Slaapgebrek en drugs- of medicijngebruik kunnen de kans op een psychose vergroten.
Symptomen van psychose
Hallucinaties: een waarneming zonder dat er een externe prikkel is. Gehoorshallucinaties komen het meest voor, bijvoorbeeld het horen van stemmen. Wanen: ideeën of overtuigingen die absoluut niet in overeenstemming zijn met algemeen geaccepteerde ideeën of opvattingen.
begindosering 10 mg per dag. Op basis van het klinisch beeld de dosering verder aanpassen: 5–20 mg per dag, doseringen hoger dan de startdosering mogen alleen worden toegepast na een juiste medische herbeoordeling en met intervallen van > 24 uur.
In het algemeen kun je stellen dat olanzapine maximaal tot 20 of 30 mg per dag wordt gegeven, en dat vaak een lagere dosis al werkzaam is.
Inderdaad komt de gewichtstoename door verandering in het verzadigingsgevoel waardoor je meer gaat eten – je voelt je door de olanzapine namelijk hongerig terwijl je lichaam in feite al genoeg voedsel heeft gehad.
Je hebt minder of geen hallucinaties.Olanzapine maakt je rustiger.Je wordt minder angstig.Je hebt minder dwanggevoelens om bewegingen te maken, zoals bij tics.
Sinds 2017 weet ik dat olanzapine als vaak voorkomende bijwerking depressie heeft (10%, oplopend tot 18%, drugs.com).
Olanzapine is bestemd voor de behandeling van matig tot ernstige manische episode. Bij patiënten bij wie manische episode heeft gereageerd op behandeling met olanzapine, is olanzapine bestemd ter voorkoming van een recidief bij patiënten met bipolaire stoornis (zie rubriek 5.1).
Het kan dat je klachten (bijna) helemaal verdwijnen en dat je dagelijks functioneren weer zo goed mogelijk herstelt. Maar soms herstel je niet helemaal en houd je langer last, of krijg je een terugval. Je kunt ook herstellen en later in je leven een nieuwe periode krijgen met psychotische klachten.
We spreken van een volle psychose wanneer psychotische ervaringen je leven zo erg gaan beheersen dat je in het dagelijks leven niet meer (goed) functioneert. Je gaat helemaal op in jouw realiteit en kunt geen onderscheid meer maken tussen waan en werkelijkheid.
Als je een psychose hebt, verwerken je hersenen de prikkels anders, het netwerk in je hersenen is verstoord en uit zijn evenwicht. Ook neurotransmitters (zoals dopamine, glutamaat en GABA) zijn uit hun evenwicht, het dopaminesysteem is bijvoorbeeld heel actief.