Friezen (mannelijk enkelvoud: Fries, vrouwelijk enkelvoud: Friezin of Friese) zijn de inwoners van de Nederlandse provincie Friesland of daaruit afkomstig, die zichzelf in meer of mindere mate beschouwen als onderdeel van een grotere Friestalige gemeenschap.
Het Fries is een West-Germaanse taal (vgl. hierbij de karakterisering van de Germaanse taalfamilie) die door ongeveer 400 000 mensen in de provincie Friesland wordt gesproken. Het is nauw verwant met het Nederlands maar vertoont ook een aantal frappante overeenstemmingen met het Engels, vooral op lexicaal niveau.
Aantal sprekers
In de Nederlandse provincie Friesland spraken in 2004 ongeveer 440.000 mensen Fries, van wie zo'n 350.000, iets meer dan de helft van de bevolking, als moedertaal.
De Frisii en de Friezen
Naar huidige inzichten stammen de tegenwoordige Friezen niet af van de Frisii van Tacitus, maar van landverhuizers uit de 5e en 6e eeuw die de kust van Nederland en Duitsland koloniseerden. Er is geen aantoonbaar bewijs voor continuïteit in de bewoningsgeschiedenis van het noorden van Nederland.
Het Friese paard is een sierlijk ogend paard met veel behang en een fiere houding. Het lichaam is compact en sterk. De manen zijn lang, vol en golvend, evenals de staart. De fries heeft een fijn hoofd met korte, spitse en beweeglijke oren.
Typische Friese specialiteiten zijn ondermeer: Fryske Sûkerbôle (suikerbrood), Oranjekoeke (oranjekoek), Drabbelkoeken uit Sneek, Fryske dúmkes, het biertje Us Heit en natuurlijk de enige echte Sonnema Beerenburg of conculega Weduwe Joustra uit Sneek. Heerlijk na een doorwaaide dag op het water.
Het Westerlauwers Fries wordt geschreven met het Latijnse schrift, maar het Fries heeft maar 24 letters terwijl het klassiek Latijnse alfabet er 26 heeft. De Q en de X worden in de hedendaagse spelling van het Fries niet gebruikt. In Friese woordenboeken komen de I en de Y op dezelfde plaats.
Dan kun je Fries leren via internet. Op www.edufrysk.nl raak je vertrouwd met de Friese taal doormiddel van muziek, verhalen en video's. Bijzonder aan eduFrysk is dat er een digitaal plein aan gekoppeld is, waar je andere mensen kunt ontmoeten die ook Fries leren.
Bremmer: “Oudfries uit de dertiende eeuw ziet er heel oud uit. Het is vergelijkbaar met Hebban olla vogala: het heeft nog volle uitgangen (een a-klank in onbeklemtoonde lettergreep, red.) en de th-klank die we kennen van het Engels.
De meeste Friezen spreken ook Standaardnederlands. Alle Friese steden en dorpen hebben een aparte naam in het Fries. Omdat Friesland officieel tweetalig is, ziet u op de meeste plaatsnaamborden de plaatsnaam altijd in het Nederlands en het Fries staan.
De Friese taal
De 17 keuren en 24 landrechten van het Friese volk zijn tussen de 11e en 13e eeuw in het Oudfries geschreven, een Germaans dialect. Vanaf het moment dat hertog Albrecht van Saksen in 1498 besloot dat het Nederlands de bestuurstaal in Friesland moest worden, werd het Fries voornamelijk een gesproken taal.
Is het 'de Fries' of 'het Fries'?
Het is 'het Fries', want Fries is onzijdig. Als je het aanwijst is het 'dat Fries'.
Friesland had geen hoofdstad en bestond voornamelijk uit kleine dorpen met slechts enkele boerderijen. Wel bekend is Dorestad, dat uit een twintigtal grote opslagboerderijen bestond met daarlangs een rivier waar veel handel werd gedreven. Het was een belangrijke doorvoerhaven in Magna Frisia, het Friese rijk.
Een fries is in de kunstgeschiedenis en archeologie de term voor iedere uitgebreide, verhalende voorstelling van mensen, mythologische figuren en/of dieren binnen een duidelijk kader.
In Fries vertaalt meisje naar: famke, faam, Famke . In vertaalde zinnen is meisje minimaal 29 keer gevonden.
Hallo zeggen
Nederlands: Hallo, hoe gaat het? Fries: Hoi, hoe giet it? In de ochtend kun je zeggen 'goemoarn' (goedemorgen), in de middag kun je zeggen 'goemiddei (goedemiddag) en in de avond kun je zeggen 'goejûn' (goedenavond).
Nog iets dat echt bij de Friezen hoort is de manier van groeten. Wanneer je weggaat zeg je in het Nederlands vaak iets als “Doei!” of “Daag”. De Friezen daarentegen gebruiken het woord “Hoi” zowel als groet bij binnenkomst als bij het weggaan.
De tekst 'Maltho thi afrio lito' ('Ik maak je vrij, halfvrije'), uit een wetboek uit de zesde eeuw wordt over het algemeen beschouwd als de oudste Oudnederlandse zin. Daaruit kun je concluderen dat de Nederlandse taal veel eerder bestond dan de Friese.
waar in Fries vertaalt naar: wêr, abslút, dêr't (3 vertalingen totaal).
Fries is de tweede officiële taal van Nederland. De meeste mensen in Friesland kunnen het verstaan en ruim de helft kan het ook spreken. Varianten van het Fries worden ook gesproken in Duitsland. De taal wordt al lang gesproken: de oudste overgeleverde schriften in het Fries zijn rechtsteksten die stammen uit 1100.
uitspraak (info / uitleg)) is een provincie in het noorden van Nederland. Friesland telde in 2020 649.957 inwoners. De hoofdstad is Leeuwarden. Naast het Nederlands heeft in de provincie het Fries de status van officiële bestuurstaal.