democratieën (meerv.) Regeringsvorm waarbij het volk zichzelf regeert. Dit kan direct of indirect via vertegenwoordigers. Een regering van, voor en door het volk.
In een democratie is de voltallige bevolking soeverein en is alle autoriteit gebaseerd op de (minstens theoretische) instemming van het volk. Deze bestuursvorm is gebaseerd op het menselijke gelijkheidsideaal.
De politiek in Nederland vindt plaats binnen een parlementaire democratie, een constitutionele monarchie en een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Nederland is een consensusdemocratie, waar de politieke instituties gericht zijn op een brede consensus tussen politieke actoren.
Een parlementaire democratie is een representatieve democratie waarbij de burgers via gekozen vertegenwoordigers in het parlement, de wetgevende macht, invloed hebben op het beleid. In het parlementair systeem ontleent de uitvoerende macht, de regering, haar mandaat aan het vertrouwen van het parlement.
Een representatieve, indirecte of vertegenwoordigende democratie is een regeringsvorm waarbij de bevolking een aantal vertegenwoordigers kiest die het bestuur uitvoeren. De representatieve democratie is hierdoor onderscheiden van de directe, waarin leden van de bevolking zelf politieke besluiten nemen.
Er zijn een aantal criteria waarop regeringsvormen kunnen worden ingedeeld: democratisch gehalte, gaande van democratisch tot niet-democratisch (autoritarisme, dictatuur, militair regime, kolonialisme) wijze waarop het staatshoofd wordt bepaald (republiek, monarchie, theocratie)
In het algemeen is een autocratie het tegengestelde van een democratie. Hier worden de machthebbers -in theorie- gecontroleerd door de volksvertegenwoordiging.
In verschillende landen bestaan naast partijen ook burgerbewegingen die zich inzetten voor de invoering van vormen van directe democratie. Voorbeelden zijn GeenPeil in Nederland, Meer Democratie in Nederland en in Vlaanderen en Mehr Demokratie in Duitsland en Oostenrijk.
Nederland is een constitutionele monarchie. Dat betekent dat de positie van de Koning in de Grondwet staat, ook wel constitutie genoemd. In de Grondwet staat dat de Koning samen met de ministers de regering vormt. De Koning is het staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden.
De koning vormt samen met de ministers de regering. Sinds 1848 staat in de Grondwet dat de koning onschendbaar is, en dat de ministers verantwoordelijk zijn. De koning kan dan ook niet gedwongen worden af te treden naar aanleiding van een politieke handeling; een minister wel.
De hoogste macht ligt hierdoor bij één of meer personen, die de macht via het volk (democratie), het parlement of via een staatsgreep of als buitenlandse bezettende macht in handen gekregen hebben. Een republiek kan volgens Montesquieu zowel een democratie als een aristocratie zijn.
De Nederlandse staat is democratisch, omdat de burgers kiezen wie het land regeert. En de Nederlandse staat is een rechtsstaat, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, organisaties en overheid. Lees meer over een rechtvaardige samenleving, de trias politica en de rechterlijke macht.
δῆμος(dêmos), het Griekse woord voor 'volk' Democratische Oppositie van Slovenië (afgekort als DEMOS), een coalitie van verschillende Sloveens politieke partijen. Demos (album), een album van Matt Skiba.
Een geenpartijendemocratie of partijloze democratie is een vorm van representatieve democratie waar volksvertegenwoordigers en gezagsdragers op eigen titel, dat wil zeggen niet als lid van een politieke partij, deel uitmaken van het politieke proces.
De Koning stelt ministerieele departementen in. Hij benoemt Ministers en ontslaat hen naar welgevallen. Hij kan Ministers benoemen, die niet belast zijn met de leiding van een ministerieel departement. De Ministers zorgen voor de uitvoering der Grondwet en der andere wetten, voor zooverre die van de Kroon afhangt.
De koning kan buiten het gezag worden geplaatst
Maar wat als de koning nu echt iets heel ergs doet, zoals een moord plegen? Wordt hij dan vervolgd? In het uiterste geval kan in Nederland het staatshoofd buiten het gezag worden geplaatst. Dat noemen we een 'buitenstaatverklaring'.
Andorra is geen monarchie maar een diarchie en heeft dus twee vorsten. Dit zijn de bisschop van La Seu d'Urgell en de president van Frankrijk. Dit maakt de Franse president tot enige persoon die gekozen staatshoofd is van twee landen.
De politieke vrijheid staat of valt in dat geval met de mate waarin burgers middels democratie over hun eigen normen kunnen beslissen. Deze opvatting van politieke vrijheid zal vooral de nadruk leggen op de participatierechten onder de grondrechten: het actieve en met name ook passieve kiesrecht en het petitierecht.
De regering in Nederland is belast met het bestuur ofwel de uitvoerende macht. De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers, zo bepaalt art. 42 lid 1 Grondwet. Een vergadering van de voltallige regering (onder leiding van de Koning), ook wel kabinetsraad genoemd, vindt zelden plaats.
Een dictatuur is een regeringsvorm waarin alle macht in handen is van één persoon of van één groep mensen. In verreweg de meeste gevallen komt een dictatuur tot stand na gebruik van geweld of dreiging met geweld. Een dictatuur is het tegenovergestelde van democratie. zowel voor de bevolking als voor de dictator zelf.
Een laatste opvallend kenmerk is dat dictaturen vaak problemen hebben met de opvolging. Daar de dictatuur in feite een irreguliere regeringsvorm is die sterk afhankelijk is van één persoon, zijn er maar weinig dictaturen die hun stichter lang overleven.