Ampuku winti is een harde werker .Hij zet zich in voor de persoon bij wie hij zich openbaart. Mensen met een deze winti kunnen een rijkelijk leven leiden als degene goed voor deze zorgt. De Ampuku heeft ook zijn minder goede kanten.
Mama Aisa wordt vaak als hoogste winti beschouwd en zelfs als moeder van andere winti, hoewel Anana uiteindelijk alle winti heeft geschapen.
Ampuku: Deze behoren tot de groep entiteiten van het bos ( busi winti). Ze zijn de boodschappers van de hogere entiteiten. Ampuku komt veel voor bij vrouwen. Deze entiteiten is vooral verantwoordelijk voor problemen rond de voortplanting en seksualiteit zoals: onvruchtbaarheid, schijnzwangerschap etc.
Bij elk feest moet er een leba aanwezig zijn. De leba speelt een grote rol binnen de Winti cultuur, omdat hij de contacten legt tussen de winti's (geesten) en de mens. Bovendien beschermt de leba de mensen tegen kwade geesten.
In de Afro-Surinaamse Winti cultuur staan de kleuren blauw en wit voor de voorouders, de kabra. Het blauw verwijst naar de koninklijke voorouderlijke lijn van West-Afrika, het wit voor de dood, maar ook voor reinheid en zuiverheid.
Hoeveel mensen Winti beoefenen, of hoeveel priesters en priesteressen er zijn, is niet bekend. Waarschijnlijk doet een groot deel van de 360.000 Surinaamse Nederlanders weleens een Winti-ritueel om iets te vieren. Net als Markelo's christelijke familie gaat een groot deel van de Surinamers naar de kerk.
Ampuku winti is een harde werker . Hij zet zich in voor de persoon bij wie hij zich openbaart. Mensen met een deze winti kunnen een rijkelijk leven leiden als degene goed voor deze zorgt. De Ampuku heeft ook zijn minder goede kanten.
Ampuku, of traditionele Japanse abdominale acupressuur , is een zeer verfijnde vorm van manuele therapie die de basis vormde voor wat later bekend zou worden als Shiatsu. De oorsprong ervan is ook nauw verwant aan de eerdere Anma-praktijk.
Tata Opete, ook wel Anangka Yaw, staat aan het hoofd van het luchtpantheon (Tapu-Kromanti). In het bospantheon (busiwinti's) is Tata Bumba of Telele Mbumba de voornaamste winti. Tata Bosu is het hoofd van het waterpantheon (Watra-wenu).
KABRA, de oudste geesten, de stichters van een bloedverwantschapsgroep ( bere ). Marrons kennen de term kabra ook. Zij noemen de vooroudergeesten ook granjorka en een herboren jorka noemen zij nenseki. Iemand die herboren is in een nakomeling, is de nenseki van die nakomeling.
Traditioneel duurt een dede oso van de avond voor de begrafenis tot de ochtend erna. Vroeger werd er die nacht bij de nabestaanden in huis geslapen om hen bij te staan en te beschermen tegen de geest van de overledene, de yorka, die zich nog 'tussen twee werelden' bevindt.
Van die mattenklopper is de mattenklopper ring afgeleid en symboliseert dit sieraad al het harde werken van de tot slaaf gemaakten destijds. De mattenklopper ring stamt af van de slaventijd. Tot op de dag van vandaag is de mattenklopper ring typisch Surinaams.
De hoogste Winti is Mama Aisa (Moeder Aarde), ook wel Wanaisa of Maisa genoemd. Mama Aisa, de schepper van leven en dood, is de godin van flora en fauna; beschermer van kunst, geneeskunde en handel.
De Vodu Winti of Fodu Winti wordt ook Pa Winti genoemd. Deze winti is afkomstig uit Afrika welke zich manifesteert als reptiel- achtige dieren, bijvoorbeeld een leguaan of slang. Van deze winti is er in zowel mannelijke als vrouwelijke variant.
De Akantamsi is een sterke en dappere winti, en is af en toe ietwat confronterend. Als er een foeka (familieruzie) binnen zijn bere (familiestamboom) is, is hij één van de eerste winti's, misschien wel eerder dan de Ampuku winti, die dit zal aangeven.
Een lap stof welke wordt gebruikt bij winti taferelen. We onderscheiden de volgende namen en bijbehorende kleuren: Aisa, wit met fijne blauwe strepen. Vodu, Jampanesi stof, javaanse stof.
Vroeger waren deze namen als persoonsnamen in gebruik bij de Afro-Surinamers, thans hoort men ze alleen bij het Kra-ritueel. De winti worden in vier pantheons onderverdeeld: aarde-, lucht-, water- en bospantheon.
Winti, alle bovennatuurlijke wezens die door Anana ( God ) zijn geschapen. In het dagelijkse spraakgebruik betekent winti 'wind'. Afro-Surinamers geloven dat de goden ( Winti ) met de Afrikaanse voorouders naar Suriname zijn meegereisd. Zij worden ook jeje of konfo genoemd.
Geen goden maar natuurkrachten
Winti is een religie met Afrikaanse wortels, en onderdeel van de cultuur van de tot slaafgemaakten. Het is de Surinaamse versie van wat in Brazilië candomblé heet, op Cuba santeria, vodou op Haiti, en voodoo in de Verenigde Staten.
Surinamers hebben vele winti's. Enkele winti's zijn onder andere: Aisa, Ampuku, Kromanti, Bakru, Ingi, Leba, Fodu, Ankantamasi en de Luangu.
Masha deed onderzoek in Suriname. Ze ging daar heen vanwege pimba, eetbare kalk. De inname hiervan is een spiritueel gebruik in Suriname. Binnen de traditionele religie Winti gelooft men dat het eten ervan ze in contact brengt met hun voorouders.
Beschrijving. De pangi is een lange, rechthoekige doek die vrouwen uit de Aukaanse Marron gemeenschap uit Suriname tot boven hun navel om hun middel wikkelen. Marrons zijn afstammelingen van tot slaaf gemaakten die gevlucht zijn en aanvankelijk in het binnenland van Suriname hun stamverband zijn gaan leven.
Deze Surinaamse ring wordt o.a. gedragen als "goedoe" voor de Ampuku winti.
Witte kraal: witte kralen worden traditioneel gedragen voor de kromanti-winti, terwijl de kromanti kraal, ook wel kromanti fre genoemd, wordt gekenmerkt door zwart-witte strepen en specifiek wordt gedragen voor de kromanti-winti.