In de nadagen van de late middeleeuwen waren er nog geen klimaatdeskundigen. Toch is er aardig wat bekend over de heetste zomer ooit, in 1540.
Warmterecords. 2020 was samen met 2014 het warmste jaar in de meetreeks. De gemiddelde temperatuur was 11,7 °C. 2018 staat met 11,3 graden op de tweede plaats.
De zomer van 2024 was de warmste ooit gemeten op aarde, meldt het EU-klimaatcentrum Copernicus Climate Change Service (C3S). Gemiddeld lag de temperatuur ruim 0,69 graden hoger dan de gemiddelde wereldtemperatuur over de periode 1991-2020.
Op 25 juli 2019 werd het in Nederland voor het eerst meer dan 40 graden. De dagen ervoor werden al temperatuurrecords gebroken op veel plekken in Spanje en Frankrijk. We waren dus voorbereid. Toch waren velen (inclusief ikzelf en veel collega's op het KNMI) behoorlijk verrast dat de 40 graden echt bereikt werd.
Met een gemiddelde temperatuur van 17,7 °C tegen 17,5 °C was de zomer net iets warmer dan het langjarig gemiddelde.
In juli 2024 wordt zonnig weer verwacht met aangename temperaturen. De gemiddelde temperatuur in juli ligt tussen de 15 en 21 graden. Dit is een aangename temperatuur om Nederland te verkennen zonder het te warm of te koud te hebben. Verwacht ongeveer 3 tot 8 dagen regen in juli.
In het warmste scenario komt er 1,6 graden bij tot 2050. Waardoor Nederland dan al 4 graden is opgewarmd.
Record hoogste temperatuur
De hoogste temperatuur in Nederland sinds het begin van de metingen is 40.7°C op 25 juli 2019 in het Noord-Brabantse Gilze-Rijen. In de zomer van 2019 kwam voor het eerst in Nederland de temperatuur boven de 40°C.
Hoewel 2024 een zeer warm jaar was, werd er dit jaar geen officiële hittegolf geregisteerd. Dit was al geleden van 2021. Tot nu toe telde 2024 weinig vorstdagen (slechts 17). Dit is het derde laagste aantal sinds het begin van de metingen in 1892 (na 2014 met 8 vorstdagen en 1974 met 16 vorstdagen).
Dit was de eerste keer dat 40°C werd geregistreerd in het Verenigd Koninkrijk. Een nieuw record dagelijkse maximumtemperatuur werd voorlopig bereikt op 19 juli, met 40,3°C geregistreerd in Coningsby, Lincolnshire, wat het vorige record met 1,6°C overtrof.
Opvallend waren in Europa de warmere zomers in de Middeleeuwen en het vaker voorkomen van koude winters. Dit is de zogenoemde Kleine IJstijd tussen grofweg 1450 en 1850.
Zelfs na die eerste verschroeiende millennia was de planeet echter vaak veel warmer dan nu. Een van de warmste tijden was tijdens de geologische periode die bekendstaat als het Neoproterozoïcum, tussen 600 en 800 miljoen jaar geleden . De omstandigheden waren ook vaak bloedheet tussen 500 miljoen en 250 miljoen jaar geleden.
De zomer van 2024 is uitgekomen op 700 uur zonneschijn en dat is ruim meer dan de gebruikelijke waarde van 656 uur. Ook dit is vooral te danken aan de maand augustus. Zoals gebruikelijk in de zomer was het in de kustgebieden een stuk zonniger dan landinwaarts.
Luchtvochtigheid. Hoe je een bepaalde temperatuur ervaart hangt sterk af van de luchtvochtigheid. Zo voelt een temperatuur van 30 graden bij 50% luchtvochtigheid aan als 31 graden, bij 70% als 35 graden en bij 80% zelfs als 38 graden.
De laagste temperatuur in Nederland werd gemeten in Winterswijk op 27 januari 1942, toen de temperatuur daalde tot -27,4 °C (-17,3 °F).
Droogste jaren van Nederland
Het KNMI meet sinds 1901 hoe droog het in Nederland is. De droogste zomer sindsdien was in 1921. In dat jaar viel slechts 387,3 millimeter regen in de zomermaanden. Toch was 1921 niet het jaar met het hoogste neerslagtekort.
De zomer van 2024 was aan de warme kant met in De Bilt 17,8 graden als gemiddelde temperatuur tegen 17,6 graden gebruikelijk. De zon scheen gemiddeld over het land 40 tot 50 uur meer dan normaal. Zowel de extra zonuren als de bovengemiddelde temperatuur zijn te danken aan de zonnige en warme augustusmaand.
De langste hittegolf beleefde ons land in 1975. Op 29 juli begon een aaneengesloten reeks van achttien zomerse dagen, waarvan er zes tropisch waren. In de zomer van 1976 kwam een hittegolf voor van 17 dagen, waarvan er 10 tropisch waren.
De huidige officiële hoogste geregistreerde luchttemperatuur op aarde is 56,7 °C (134,1 °F) , gemeten op 10 juli 1913 op Furnace Creek Ranch, in Death Valley in de Verenigde Staten.
Nog nooit eerder kwam de temperatuur in Nederland boven de 40°C. Uiteindelijk is het op deze dag op acht KNMI meetstations warmer dan 40 graden geweest. De dag ervoor was het bijna 75 jaar oude nationale hitterecord van 38,6 graden uit 1944 in Warnsveld al verbroken.
Amerikaanse wetenschappers hebben het warmste object ter wereld gemaakt. Tijdens een proef verwarmden ze een stukje aluminium tot een temperatuur van 2 miljoen graden. De proef vond plaats in Californië met een laserapparaat van 2 kilometer lang, schrijft het wetenschappelijke vakblad Nature.
De maximale lichaamstemperatuur van een mens
Onderzoek van onder andere Columbia University (VS) voorspelt dat een natteboltemperatuur van 35 graden de limiet is van ons koelingssysteem. Deze temperatuur zou aanvoelen als zeventig graden. Welke buitentemperatuur dat is, hangt dus af van de luchtvochtigheid.
Volgens de KNMI-klimaatscenario's neemt de gemiddelde temperatuur in Nederland de komende jaren verder toe. Als je kijkt naar het Klimaatdashboard zal in het meest extreme scenario de temperatuur rond 2050 met nog eens 1,6 °C ten opzichte van het huidige klimaat zijn gestegen en rond 2100 met 4,4 °C.
Voor Nederland waren gemiddelde wintertemperaturen van –20 graden Celsius heel normaal. Dit duurde tot ongeveer 15.000 jaar geleden. Toen nam de temperatuur plotseling toe. Het werd in Noordwest-Europa in de winter zeker 15 tot 20 graden warmer.
Onbetwist de heetste plek op onze aardbol is de Dasht-e Lut woestijn in Iran. Hier werd ooit een record temperatuur gemeten van 70,7°C. Leven is er niet, zelfs bacteriën houden het hier voor gezien op deze een na droogste plek op aarde (alleen delen van de Atacama-woestijn in Chili zijn droger).