Winti, wat ook een ander woord is voor deze goden en godinnen, zijn vaak verbonden met de krachten van de natuur: lucht, aarde, water en het bos. De hoogste Winti is Mama Aisa (Moeder Aarde), ook wel Wanaisa of Maisa genoemd.
De echtgenoot van Aisa heet Loko. Meestal heeft een Bere-Aisa een Tapu-Kromanti als man, en de gron-Aisa (godin van de Aarde) een god, die zich manifesteert als een slang, de mannelijke Papasneki. Deze slang woont in een Loko-boom en wordt in de liturgie bezongen in het Gron-wintipantheon.
Bij elk feest moet er een leba aanwezig zijn. De leba speelt een grote rol binnen de Winti cultuur, omdat hij de contacten legt tussen de winti's (geesten) en de mens. Bovendien beschermt de leba de mensen tegen kwade geesten.
Een obia is een spirituele kracht die volgens animistische geloofstradities uitgaat van de ziel/geest van een mens, dier, plant of een ander natuurlijk fenomeen. Obia komt voor als medium of magisch medicijn in de marroncultuur en de Surinaamse winti.
Kromanti is een belangrijk onderdeel van de traditionele Afro-Surinaamse Winti, een animistische religie. Met 'Kromanti winti' of 'Kumanti winti' wordt ook wel specifiek verwezen naar de geesten (goden) van het element lucht (het luchtpantheon) binnen deze religie.
Winti & obias's
Legba/liba: Deze behoren tot de aarde groep. Bij de goron winti is hij de enige die als spreekbuis dient en alles kan zeggen. Als deze entiteit verstoord is , kan zij haar drager aanzetten tot diefstal of rondlopen als zwerver.
Masha deed onderzoek in Suriname. Ze ging daar heen vanwege pimba, eetbare kalk. De inname hiervan is een spiritueel gebruik in Suriname. Binnen de traditionele religie Winti gelooft men dat het eten ervan ze in contact brengt met hun voorouders.
Konfo is een ander woord voor winti in het Sranantongo – de lingua franca van Suriname.
Mediteer/ bid, laat jouw nood zien, huil, leg jouw ziel bloot, stel vragen aan jouw Voorouders, Ancestors (overledenen), Beschermengelen, Gidsen, Begeleiders of hoe jij ze noemt. Vraag ze om bescherming, erken dat ze er zijn! Je zult al snel verlichting voelen. Je zult antwoorden krijgen.
Hij vertelt dat winti's hun voorkeur hebben voor speciale drank. De bosindiaan houdt van cognac. Aisa houdt van jenever, Ampuku houdt van zwart bier en pimba (witte aarde) en de Indiaan houdt van kassiri, rode stroop en sweet sopie.
Winti gaat over familie en dat er in harmonie wordt geleefd met elkaar. Hoe meer dit gebeurt hoe meer de familie wordt beloond in de positieve zin. De familie wordt versterkt en krachten worden gebundeld.Men zal samen veel bereiken.
De winti's leven in het bos, in de lucht, in het water en op aarde. Ze beschermen je en kunnen boodschappen doorgeven van generaties voor jou. Deze natuurgoden zijn door Anana Keduaman Keduampon, de oppergod in winti, geschapen om de mens bij te staan in zijn groei en ontwikkeling op aarde.
In Suriname is het traditie dat je een mattenklopper ring krijgt van een geliefd persoon. Je krijgt de ring uit vriendschap of uit liefde. Je mag de ring alleen zelf dragen en je mag hem niet aan iemand anders schenken.
De verzorging van de moeder houdt o.a. in dat zij ongeveer 40 dagen lang op warm of lauw water met kruiden (meestal 07 soorten medicinale bladeren) moet zitten om zich te reinigen. En ze krijgt een 'band' (de zogeheten bere banti) om haar buik plat te houden.
In welke verhalen vonden ze hoop? ANANA KEDUAMAN KADUAPOR ('schepper van hemel en aarde') is de naam van de oppergod uit het Surinaamse wintigeloof.
Gevaarlijke muziek
In Suriname werd in de 18de eeuw alles wat nu winti (de Afro-Surinaamse religie, de bijbehorende geesten en dansen) wordt genoemd, samengevoegd onder de naam watramamadansen. Die werden verboden vanwege 'de dangereuze gevolgen'.
Mama Aisa is de oermoeder, de moeder der moeders, de moeder der vaders, moeder van ons allen. Mama Aisa is moeder aarde, de godin van het leven en de dood. Ook is zij de beschermvrouw van de kunsten, de geneeskunst & de handel.
Pimba of mabele (kalebaskalk) is gevaarlijk. Het bevat veel gevaarlijke stoffen zoals (zware) metalen en/of dioxines. Dit kan schadelijk zijn voor je baby. Een belangrijk advies is om géén pimba of mabele (kalebaskalk) te gebruiken als je zwanger bent.
Voodoo – ook wel santeria, candomblé, winti of vodun genoemd – is overal, het is actueel en het leeft in de muziek. Dat is wat muziekjournalist Leendert van der Valk (1980) wil vertellen met zijn boek Voudou.
(Saramaccaans heeft ook geel erin) Bus ingi winti, Pina ede sarpoes of blauwe zwarte stof. Ampuku, bleu black gestreept (donkerblauw lap met dunne witte strepen)
Supermooie gouden ring met echte edelsteen. White Quartz stenen staan er om bekend zuiverend te werken.
Religie. 48,4% christendom: 26,8% protestants en 21,6% rooms-katholiek, 22,3% hindoeïsme, 13,8% islam, 10,7% geen religie of onbekend, 4,7% traditionele en andere religies.
De djodjo is een winti en is niet alleen de bovennatuurlijke ouders van de mens, maar ook zijn beschermengel of schutspatroon.