Gerechtelijke dwalingen in Nederland komen vaker voor dan je denkt. Het is misschien wel de grootste gerechtelijke dwaling in de vaderlandse geschiedenis: de Arnhemse Villamoord. Een 63-jarige vrouw wordt in haar huis vermoord. Een zaak omgeven door twijfel en gerechtelijke dwalingen, en dat gebeurt vaker dan je denkt.
Wat is een rechterlijke dwaling? Er is sprake van een rechterlijke dwaling als na een onherroepelijke veroordeling duidelijk wordt dat de veroordeling onterecht is. Bijvoorbeeld omdat er nieuw bewijs is opgedoken of omdat de echte dader heeft bekend.
Een aantal oorzaken hiervan is valse getuigenverklaringen, ondeugdelijk bewijs, denkfouten, fouten in het forensisch onderzoek en de dwang tot bekentenis. Naast deze oorzaken zijn er nog vele andere factoren die in rol kunnen spelen in justitiële dwaling.
Ten eerste moet een onafhankelijke rechter – of in het geval van zware criminaliteit een volksjury in het Hof van Assisen – beslissen over schuld of onschuld. Het openbaar ministerie, die de Staat vertegenwoordigt, en de verdachte krijgen allebei de kans om met bewijsmateriaal schuld of onschuld te doen bewijzen.
Wik H. is bekend uit de Schiedammer parkmoord op 22 juni 2000, waarbij de 10-jarige Nienke Kleiss omkwam en seksueel werd misbruikt. Haar 11-jarige vriendje Maikel werd ernstig mishandeld en tevens misbruikt. Aanvankelijk werd de Vlaardinger Cees B. opgesloten voor de moord in het Beatrixpark.
De 46-jarige Wilco Viets, die zeven jaar van zijn leven onterecht in de cel doorbracht, is vrijdagavond in het Gelderse Putten neergestoken door een Poolse man woonachtig in Noordwijkerhout die hij een lift had aangeboden.
Dit wordt verklaard door de 'sleeptheorie': het sperma zou afkomstig zijn van een eerder seksueel contact en tijdens de verkrachting zijn 'versleept' uit de vagina van het slachtoffer. Deze theorie wordt later in herziening als onwaarschijnlijk gezien.
Toen bleek dat er geen enkel spoor van Viets en Du Bois in en rondom het huisje van Christels grootmoeder werd aangetroffen, kwam de politie met de zogeheten 'sleeptheorie'. Het belangrijkste bewijs, een druppel sperma op het lichaam van het slachtoffer, bleek niet afkomstig te zijn van een van de verdachten.
Na de vrijspraak in de Puttense moordzaak kregen jullie een schadevergoeding van bijna 9 ton.
De 36-jarige Ron P. uit Delft is schuldig aan de moord op Christel Ambrosius in 1994 in Putten. Dat heeft het gerechtshof in Arnhem vanmiddag gezegd in zijn uitspraak tegen Ron P. De Delftenaar krijgt een straf van 18 jaar opgelegd.
Op 12 november 2010 werd bekend dat Lucia de Berk en het Openbaar Ministerie het eens waren geworden over een geheime schadevergoeding, vanwege 6,5 jaar onterechte detentie. Op 16 april heeft haar ex-werkgever, het Haga-ziekenhuis, een schadevergoeding van 45.000 euro betaald.
De vrijgelaten Ernst Louwes, die veroordeeld is voor de moord op de Deventer weduwe Wittenberg.
Volgens de rechtbank in Zutphen is Du Bois (55) slecht begeleid na zijn onterechte detentie voor de Puttense moordzaak. Hij kreeg geen publiekelijk excuus. Du Bois was volgens de rechter wel betrokken bij xtc-handel, maar hij verdient hiervoor geen celstraf. Wel krijgt Du Bois 360 uur werkstraf.
Als de Puttense moordzaak is bekend komen te staan de verkrachting van en moord op de 23-jarige stewardess Christel Ambrosius op 9 januari 1994 in het huis van haar grootmoeder in de Gelderse plaats Putten.
Ron P. kwam in 2008 als dader in beeld van de moord door een DNA-match. Zijn DNA was opgenomen in de databank omdat hij voor de diefstallen was veroordeeld. Hij heeft het misdrijf altijd ontkend, hoewel er een spermaspoor van hem bij Ambrosius was gevonden.
Ze woonde op kamers in haar standplaats Londen en als ze niet vloog, logeerde ze bij haar moeder en broer in Putten. Haar ouders waren inmiddels gescheiden – de vader woonde in Almere. Christel Ambrosius stond bekend als een charismatische, levendige, spitsvondige en intelligente jonge vrouw.
Wik H. zit vandaag de dag nog in een TBS inrichting, maar is inmiddels al wel op onbegeleid verlof geweest. Hij kan voor de zaak Jaïr Soares niet meer veroordeeld worden, omdat die zaak inmiddels verjaard is.
Een verdachte vier jaar laten wachten op de behandeling van zijn zaak is in strijd met artikel 6 van het Europese verdrag voor de rechten van de mens. Daarin wordt iedere burger een eerlijk proces gegarandeerd.
Onoverkomelijke dwaling houdt in dat elk redelijk en voorzichtig persoon deze dwaling zou hebben begaan. In de nota zal een reden van overmacht of onoverkomelijke dwaling moeten worden opgegeven die ertoe heeft geleid dat de nota niet binnen de voorziene termijn van 8 dagen kon worden ingediend.
Dwaling, in het Belgisch strafrecht, is een schulduitsluitingsgrond of grond om de persoon die een misdrijf pleegt ontoerekenbaar voor het misdrijf te verklaren. Het gaat om een onoverwinnelijke dwaling wanneer een persoon door een verkeerd technisch advies van de overheid plaatselijke reglementeringen overtreedt.
De verschoningsgrond in het Belgisch strafrecht is een wettelijk voorziene reden waardoor een misdrijf minder of helemaal niet wordt bestraft. Het Strafwetboek onderscheidt strafverminderende en strafuitsluitende gronden.
In het strafrecht beoordeelt de strafrechter of iemand een strafbaar feit heeft gepleegd en daarvoor gestraft moet worden. Hierbij geldt dat de verdachte onschuldig is totdat het tegendeel bewezen is.
Bedrog, dwaling en misleiding lijken erg veel op elkaar. Het doel bij deze vormen van wilsgebreken is dat de ene partij de ander (het slachtoffer) opzettelijk op basis van een onjuiste voorstelling van zaken een overeenkomst laat sluiten die het slachtoffer bij juiste voorstelling van zaken niet zou sluiten.