Clozapine en amisulpride zijn het meest effectief voor vermindering van de positieve en negatieve symptomen. De verschillen tussen de antipsychotica zijn meer uitgesproken op het gebied van de ongewenste effecten. De keuze van een antipsychoticum wordt voornamelijk bepaald door het profiel van de ongewenste werkingen.
Aanbeveling. Bij instelling op een antipsychoticum dient de behandelend psychiater rekening te houden met verschillen tussen antipsychotica in het risico op ontregeling van metabole waarden. Dit weegt het zwaarst bij clozapine en olanzapine en weegt ook zwaar, maar minder, bij quetiapine en risperidon.
Deskundigen praten over twee categorieën: 'typische' en 'atypische' antipsychotica. De oudere ('typische') antipsychotica hebben meer bijwerkingen bij het bewegen (spierstijfheid bijvoorbeeld). Het meest voorgeschreven oudere antipsychoticum is haloperidol (Haldol).
Het is echter vooralsnog onduidelijk of het gebruik van antipsychotica op lange termijn de levensverwachting van mensen met een psychotische stoornis negatief beïnvloedt en of er tussen de verschillende antipsychotica op dat vlak onderlinge verschillen bestaan.
Een aantal richtlijnen adviseert bij een eerste psychose minimaal twee jaar antipsychotica voor te schrijven (Bosveld-van Haandel et al., 2001; Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ, 2005). Na meerdere episoden moet behandeling levenslang gegeven worden.
Welke soorten medicatie zijn er eigenlijk? Antipsychotica dempen psychotische verschijnselen en antidepressiva kunnen depressieve klachten verminderen.
Gewichtstoename kan worden voorkómen of beperkt door het gebruik van i.h.a. meer gewichtsneutrale antipsychotica: aripiprazol, amisulpride, lurasidon, cariprazine, haloperidol en brexpiprazol.
Neem je (orale) medicatie altijd op hetzelfde tijdstip in. Veel mensen nemen antipsychotica 's avonds omdat je er wat slaperig van kan worden. Iedereen vergeet wel eens zijn medicijnen in te nemen, maar probeer dit zoveel mogelijk te voorkomen. Een vergeten dosis kun je alsnog innemen tot 8 uur voor de volgende dosis.
Zowel klassieke als atypische antipsychotica hebben bijwerkingen: bewegingsstoornissen (extrapiramidale symptomen zoals acute dystonie, acathisie en parkinsonisme, en vooral bij langdurig gebruik tardieve dyskinesie en tardieve dystonie), metabole stoornissen, seksuele-functiestoornissen en cardiale bijwerkingen.
Medicijnen tegen psychose
Na ongeveer 2 weken is het effect pas merkbaar.
Dat antipsychotica vaak bijwerkingen hebben is algemeen bekend, maar dat het ook kan leiden tot het ontstaan van diabetes type 2, obesitas en verstoringen van de vetstofwisseling is relatief onderbelicht. Deze klachten samen worden ook wel het metabool syndroom genoemd.
Er werd geconcludeerd dat het gebruik van lage doseringen quetiapine geassocieerd is met een toename van ernstige cardiovasculaire events, met name bij vrouwen en ouderen. Op basis van deze bevindingen wordt het gebruik van off-label lage doseringen quetiapine als slaapmiddel of rustgevend middel afgeraden.
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat amisulpride één van de meest effectieve medicijnen is voor de behandeling van psychoses. De mensen bij wie onvoldoende verbetering zichtbaar was, gingen door naar de 2e fase van 6 weken behandeling.
De veiligste antidepressiva zijn over het algemeen de SSRI's omdat die vaak goed worden verdragen. Een huisarts geeft SSRI's over het algemeen de voorkeur. Echter lijken TCA's weer effectiever te zijn bij mensen die last hebben van een ernstige depressie en die opgenomen zijn in een klinische voorziening.
In klinische studies was 600 mg/dag niet werkzamer dan 300 mg/dag. Doseringen > 300 mg dienen alleen te worden gestart door artsen met ervaring in de behandeling van bipolaire stoornis. Bij verwachte problemen met de tolerantie kan men een dosisverlaging tot een dagdosering van minimaal 200 mg overwegen.
De dagelijkse dosis hangt af van je ziekte en behoeften. Quetiapine bestaat in tabletten van 25 mg, 100 mg, 150 mg, 200 mg en 300 mg. De dagelijkse dosering ligt gemiddeld tussen 150 mg en 800 mg. Bij ouderen of patiënten met een gestoorde leverfunctie kan de dosis afwijken.
Het kan dat je klachten (bijna) helemaal verdwijnen en dat je dagelijks functioneren weer zo goed mogelijk herstelt. Maar soms herstel je niet helemaal en houd je langer last, of krijg je een terugval. Je kunt ook herstellen en later in je leven een nieuwe periode krijgen met psychotische klachten.
Een psychose wordt vaak uitgelokt door een heftige gebeurtenis die gepaard gaat met stress, zoals een overlijden, scheiding of andere ontregelende gebeurtenis. Of door een heftige positieve verandering, zoals de geboorte van een kind. Slaapgebrek en drugs- of medicijngebruik kunnen de kans op een psychose vergroten.
De klachten kunnen ook relatief snel weer verdwijnen, meestal binnen 1 tot 2 weken. Het is belangrijk om deze ontwenningsverschijnselen te bespreken met je behandelaar.
“Dat heeft te maken met de plasticiteit van het brein. Hoe jonger je bent, hoe meer zich dat nog kan aanpassen. Daarnaast levert iedere psychose hersenschade op. Dus hoe beter je die kunt voorkomen, hoe minder schade.”
Alles over antipsychotica. Wanneer je psychotische ervaringen hebt waar je veel last van ondervindt en/of die je leven dreigen te ontregelen, kan je arts of psychiater adviseren om hiervoor medicatie te gebruiken. Antipsychotica kan soms helpen om weer uit de psychose te komen.
Bij het afbouwen en stoppen van medicatie kan het namelijk gebeuren dat na een paar weken of maanden klachten terugkomen of verergeren. Dit heb je zelf niet altijd door, zeker niet als je je alleen maar steeds beter gaat voelen omdat de bijwerkingen verdwijnen.