Er werden door de VOC voornamelijk handelsposten opgericht, vooral in de Molukken en op Java. In de eeuwen hierna werd de aanwezigheid versterkt en vonden er vele koloniale oorlogen en militaire acties plaats, die honderdduizenden mensen het leven hebben gekost.
Ruim 450 jaar strijden Engelsen, Portugezen en Nederlanders om de macht op de Indische eilandengroep. Inzet is het alleenrecht op de handel in dure specerijen als kruidnagel en nootmuskaat. De Nederlanders worden in 1816 uiteindelijk de baas; de kolonie Nederlands-Indië is een feit.
De Nederlanders in Indië hadden vaak grote, mooie huizen en veel bediendes. Ze hadden niet zoveel contact met de Indische bevolking. Het waren maar hun Page 3 bediendes en arbeiders. De Nederlanders voelden zich duidelijk meer dan de Indische mensen.
Indonesiërs zeggen bijvoorbeeld 'Agresi Militer', Militaire Agressie. Dat is hun term voor wat in Nederland 'Politionele Acties' wordt genoemd. Het is de term waarmee Indonesiërs zijn opgegroeid: het Nederlandse 'Politionele Acties' komt in hun geschiedenisboeken niet voor. Waarom zou het.
In Indonesië kon men producten krijgen die op de Hollandse markt erg zeldzaam of zelfs onbekend waren: specerijen, porselein, zijde, satijn, damast, sabels, edelstenen, goud en schildpadden. Ook brachten peper, kruidnagels, nootmuskaat en foelie veel winst op voor de Nederlandse ondernemers.
Indische Nederlanders, ook afgekort tot "Indisch" of "Indische", zijn etnische Nederlanders met een familiegeschiedenis in het voormalige Nederlands-Indië, het huidige Indonesië.
De Indische cultuur is een gemixte cultuur, dat is ontstaan vanuit de kolonie. Zo is een rijsttafel een typisch Indisch ding, dat komt in Indonesië bijna niet voor. Net als spekkoek. Ook zijn de Indo-Europeanen vaak protestants of katholiek, terwijl in Indonesië de meerderheid moslim is.
Indische Nederlanders zijn Nederlanders van Nederlands-Indische afkomst. Tot de Indische Nederlanders behoren niet alleen de 'mengelingen' oftewel de Indo-Europeanen, maar ook de volbloed Europeanen/Nederlanders (totoks) die in Nederlands-Indië zijn geboren of opgegroeid zijn in de Nederlands-Indische cultuur.
In het kort
Indonesië is lange tijd een Nederlandse kolonie. Na de Japanse bezetting in de Tweede Wereldoorlog roepen nationalisten de Indonesische onafhankelijkheid uit op 17 augustus 1945. Met twee militaire campagnes in 1947 en 1948 probeert Nederland de voormalige kolonie te heroveren.
Molukkers komen oorspronkelijk uit Indonesië, dat tot 1949 bij Nederland hoorde. De Molukkers voelden zich verbonden met de Nederlanders en hadden ook voor hen gevochten. De nieuwe Indonesische regering beviel hen niet.
Nederland heeft Indonesië nooit gekoloniseerd. Indonesië bestond nog lang niet in de tijd dat de Nederlanders een aantal eilanden in de Oost koloniseerde. Het idee dat deze eilanden een eenheid vormen en bij elkaar horen is kunstmatig en gecreëerd door Nederlandse kolonisten.
Vervolgens hebben we de term “Indisch” of “Indische Nederlanders“. Dit zijn de Nederlanders die uit Nederlands-Indië komen. Hieronder vallen alle Indo-Europeanen (Indo) en Totok's (Nederlanders die geboren of opgegroeid zijn in Nederlands-Indië, maar geen Indonesische voorouders hebben. Volbloed “Belanda” zijn).
Indisch Zwijgen is een documentaire van 32 minuten waarin drie kunstenaars het generatielange zwijgen over het Nederlands-Indisch verleden in hun familie proberen te doorbreken. De documentaire is geregisseerd door Sven Peetoom en Juliette Dominicus en geproduceerd door Stichting There Will Be Film.
Nederlanders werden namelijk door de Japanse bezetter, als staatsburgers van landen waarmee Japan direct in oorlog was, beschouwd als 'vijandelijke buitenlanders'. Er was sprake van een harde en wrede behandeling van zowel burger- als krijgsgevangenen, soms met de dood tot gevolg.
De Japanse bezetter zag Java als het meest ontwikkeld op politiek gebied, maar economisch als het minst belangrijk; de bevolking was de belangrijke bron voor Japan. Als zodanig en in tegenstelling tot het eerdere Nederlandse bewind, moedigde Japan het nationalisme op Java aan en vergrootte zo zijn politieke invloed.
100.000 (Indische) Nederlanders onmiddellijk of binnen enkele jaren naar Nederland. Het waren met name overlevenden van de Japanse bezetting (binnen- en buitenkampers) en de Bersiap. De opzet was aanvankelijk tijdelijk verblijf in Nederland om bij te komen van de Japanse bezetting (1942-1945).
De jaren 1945-1949 staan helemaal in het teken van de Indonesische kwestie. Direct na de Japanse capitulatie roepen Sukarno en zijn nationalistische medestanders de onafhankelijke Republiek Indonesië uit.
De Molukkers hadden op 25 april 1950 hun eigen republiek (RMS) uitgeroepen, maar Indonesië had inmiddels het gezag hersteld. Omdat de KNIL-soldaten en hun families daar niet langer veilig waren zag de Nederlandse regering geen andere optie dan de Molukkers tijdelijk naar Nederland te brengen.
In januari 1942 valt het Japanse leger het eiland Tarakan voor de kust van Borneo, het huidige Kalimantan, binnen. De eerste gevechten op zee vinden al snel hierna plaats. Het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) capituleert op 9 maart 1942.
Hoe is het leven in de Jappenkampen? Verveling en isolement maken het leven in de kampen zwaar, maar vooral in het laatste jaar van de oorlog nemen de vernedering en onmacht toe. Voedselgebrek, slechte hygiëne, overbevolking en dwangarbeid eisen hun tol.
Het aantal Nederlandse militaire gesneuvelden en verongelukten in Nederlands-Indië kennen we precies (4751 volgens het Nederlands Instituut voor Militaire Historie) en ook over het aantal Nederlandse burgerdoden wordt uitgebreid gediscussieerd (schattingen lopen uiteen van 5000 tot 30.000).
Zo menen veel respondenten dat veel slechte dingen in het Indonesië van vandaag – corruptie, bureaucratie, racisme – een erfenis zijn van het Nederlandse koloniale bewind. 'De diepste wond zit vanbinnen', schrijft een jonge botaniste uit Banten.
De 'blauwe jongens', die na de soevereiniteitsoverdracht van Indonesië naar Nederland kwamen. Het verhaal gaat dat zij 'blauw' werden genoemd omdat hun zwarte haar in het strijklicht een blauwe glans zou hebben. Aannemelijker is dat het verwijst naar de blauwe geboortevlek boven het stuitje van Aziatische baby's.
De filmcompilaties Hoe Indisch ben jij? vormen een opmaat naar de jaarlijkse Indiëherdenking op 15 augustus bij het Indisch Monument in Den Haag. Dan herdenkt Nederland de capitulatie van Japan in Nederlands-Indië. Hiermee kwam er definitief een einde aan de Tweede Wereldoorlog.