vroeger ook 'het hekken is van den dam', wil eig. zeggen, dat het hek, staande op den dam eener weide, weggenomen is; hierdoor kunnen de daarin opgesloten beesten er uit komen, zich vrij bewegen, doen wat zij willen; vandaar dat de uitdr.
De morgenstond heeft goud in de mond. Oftewel: vroeg opstaan loont.
Waar komt het spreekwoord 'Je moet het ijzer smeden als het heet is' vandaan? Dit spreekwoord betekent: 'als je het juiste moment herkent, moet je het meteen benutten'.
Als er één schaap over de dam is, volgen er meer. Betekenis: als één persoon iets nieuws geprobeerd heeft, durven anderen ook wel. / wanneer eerst maar iemand voorgaat in een zaak, waartoe men moeilijk kon besluiten, dan volgen anderen zijn voorbeeld wel na.
Aan het langste (of kortste) eind trekken, d.i. het voordeel (of nadeel) hebben, er het best (of slechtst) aan toe zijn, het winnen (of verliezen). Deze uitdr. dateert uit de middeleeuwen, toen men zeide: om 't lanxte trecken, zien wie de sterkste is (Mnl.
De bal is rond (boektitel van D. Ariese): een uitdrukking om aan te geven dat een wedstrijd niet altijd door de sterkste wordt gewonnen.
Oude koeien uit de sloot halen betekent '(opnieuw) beginnen over iets (vervelends) wat vroeger is voorgevallen', 'bijna-vergeten, vaak vervelende gebeurtenissen oprakelen'. Het gaat in deze zegswijze oorspronkelijk om het opvissen van kadavers van verdronken koeien.
als er geen toezicht is, doet men waar men zin in heeft.
Spreekwoorden: (1914) Beter éen vogel in de hand dan tien in de lucht, d.i. het zekere is boven het onzekere te verkiezen; eene gedachte, die op soortgelijke wijze al vroeg in onze literatuur wordt uitgedrukt.
d.w.z. voordeel van iets trekken, goede winst bij iets maken: zijde te spinnen is voordeelig; hd. Seide (oder Wolle) bei etwas spinnen (Grimm X, 175; 2523); eene uitdr. die aan het spinnewiel ontleend is en te vergelijken is met ergens goed garen bij spinnen (vgl. het verouderde eng.
'Laat de boeren maar dorsen'. Dit spreekwoord kennen we allemaal wel en het betekent dat je je nergens iets van aantrekt. Hoe passend in de situatie waar we, ook vandaag weer, inzitten.
Men moet geen slapende honden wakker maken = Spreekwoorden: (1914) Men moet geen slapende honden wakker maken,d.w.z. een sluw (of oneerlijk) Mensch moet Men niet waarschuwen; Men moet geen moeilijkheden, die Men mijden kan, veroorzaken.
Wie a zegt, moet ook b zeggen,
d.i. men moet voortgaan gelijk men begonnen is; of ook: na de eerste schrede kan men niet meer stilstaan; fr.
[idioom] In de wolken zijn. Opgetogen, blij zijn.
wat de boer niet kent, dat eet hij niet. (=Mensen houden niet van (zijn bang voor) wat ze niet kennen.)
Door de mand vallen betekent 'doorzien worden', en vooral: 'ontmaskerd worden als leugenaar, bedrieger, domoor, enz. '
De daad bij het woord voegen, het betekent zoveel als: actie ondernemen om te doen wat je gezegd hebt.
In de standaardtaal gebruikt men de uitdrukking de balans opmaken om uit te drukken dat iemand terugblikt en een overzicht maakt van wat voorbij is.
voorbarig = voorbarig bijv. naamw. Uitspraak: [vor`barəx] (van iets wat je doet of denkt) te vroeg en daardoor mogelijk onjuist Voorbeelden: `een voorbarige conclusie`, `De kranten waren in hun commentaar al te v... kort door de bocht = voorbarig, nuanceringen negerend.