Begeleid en ondersteun de patiënt zonodig bij het accepteren van het naderende levenseinde. Blijf met hem in contact en vraag je zelf geregeld af wat je voor hem kunt betekenen in deze laatste levensfase. Blijf de patiënt de zorg en verzorging bieden die hij nodig heeft.
Mensen die sterven, hebben vaak weinig of geen behoefte meer aan voedsel en vocht. Ze kunnen snel in gewicht afnemen. Het lichaam verandert: de wangen vallen in, de neus wordt spits en de ogen komen dieper in hun kassen te liggen.
U wordt vermoeider en zwakker, en u gaat steeds meer tijd in bed doorbrengen. Geleidelijk aan wordt u steeds slaperiger en verliest u uiteindelijk uw bewustzijn. De periode daarna verloopt per persoon verschillend en duurt vaak niet langer dan 1 of 2& weken. Omdat u steeds in bed ligt, kunt u soms pijnklachten krijgen.
Versterven kan worden omschreven als het natuurlijke proces van uitdrogen in de laatste levensfase. De stervende patiënt gaat steeds minder eten en drinken, omdat het lichaam daaraan geen behoefte meer heeft. Het lichaam droogt vervolgens uit, de patiënt wordt steeds suffer en slaapt tenslotte in.
Als dit proces echter gepaard gaat met goede begeleiding en verzorging, kan het tot een rustige en zachte dood leiden. Dat heeft het menselijk lichaam grotendeels aan zichzelf te danken: door te vasten maakt het lichaam endorfine aan. Dit zorgt voor een prettig gevoel. Op den duur komt daar een zekere sufheid bij.
Ook heb je kans dat er spiermassa verloren gaat. Afvalstoffen verlaten je lichaam niet optimaal. Je stemming wordt bij te weinig eten ook niet beter, vaak word je chagrijnig en futloos. Je metabolisme raakt in de war, je schildklier gaat langzamer werken en je lichaam gaat veel minder verbranden.
Het lichaam laat methaanthiol vrij gedurende het ontbindingsproces. Methaanthiol ruikt naar zweetvoeten en rotte witte kool. Dimethyldisulfide is een stinkend gas dat voortkomt via vele bronnen, zoals bacteriën, schimmels, planten, en dieren.
Naar vrijwillig langdurig vasten - zeg: langer dan een week - is minder onderzoek gedaan. "Wat we ervan weten, komt vooral van mensen die bijvoorbeeld in hongerstaking zijn gegaan. Bekend is dat je dan ook spierweefsel gaat verliezen. Je lijf gaat in een soort hongerstand en je schildklier gaat ook anders werken.
Hoe lang het duurt voordat u zult overlijden hangt af van uw lichamelijke toestand en van de hoeveelheid die u mogelijk nog drinkt. De helft van de patiënten overlijdt bin- nen dertien dagen na het stoppen met eten en drinken. U heeft zelf ook enige invloed op de tijdsduur.
De laatste levensfase (stervensfase)
Deze veranderingen verschillen van persoon tot persoon: ieder mens is uniek en elk sterven is uniek. De duur van de stervensfase is voor elk mens uniek, gemiddeld duurt deze fase 72 uur.
De tijd tussen de ademteugen wordt steeds langer, soms wel tot een halve minuut en tenslotte is er de laatste adem, in veel gevallen niet meer dan een zuchtje na een (heel) lange stilte. Het gezicht ziet er ook bij deze stokkende ademhaling vaak heel rustig uit. Dit wordt Cheyne-Stokes ademhaling genoemd.
Er zijn verschillende oorzaken waardoor je minder trek kunt hebben, denk aan: verandering van smaak- en geurwaarneming, medicijngebruik, ziekte, weinig beweging, je alleen voelen en moe zijn.
Goed om te weten is dat een verminderde eetlust door ziekte vaak maar enkele dagen aanhoudt. Wanneer dit langer duurt, is er mogelijk iets ander aan de hand. Dit kunnen lichamelijke problemen zijn, zoals kauw- of slikproblemen, een ontsteking in de maag of darmen of oververmoeidheid.
Een koude neus, reutelen en troebele ogen. Het zijn enkele symptomen die bij mensen die terminaal ziek zijn, wijzen op een naderende dood. Iemand die gaat sterven na een ziekbed, voelt zich steeds zwakker worden en heeft het gevoel dat alle kracht uit het lichaam wegvloeit.
Een cadeautje meenemen is altijd goed. Neem iets mee waar de zieke wat aan heeft. Ligt iemand veel in bed, dan kan dat een zachte pyjama of een groot T-shirt zijn. Maar ook een boek of een tijdschrift, of muziek of een film.
Experts zeggen dat je in de regel 0,5 tot 2 kilo vet per week kunt verliezen. Let op: dat is dus vet! Als mensen willen afvallen of gewicht willen verliezen, willen ze eigenlijk altijd vet verliezen. Je kunt namelijk ook vocht verliezen of glycogeen (een suikervoorraad in je lichaam).
Na een vastenperiode heb je in de eerste instantie minder honger. Maar al snel werken de hormonen die de eetlust reguleren weer net als vroeger. De stofwisseling staat echter nog steeds in de spaarstand. Je eetlust zet je aan tot eten en dankzij de spaarstand blijven er calorieën over die als vet worden opgeslagen.
Het lichaam kan in uiterste geval ongeveer 1-2.5 maanden zonder eten echter niet zonder drinken. Zonder drinken droog je uit en op den duur zullen je nieren en andere organen het begeven. Uiteindelijk zal dit eindigen in de dood.
Minder goed kunnen horen of zien
Gehoor en zicht nemen af. Toch kunnen veel stervenden nog heel lang horen dat er iets tegen hen gezegd wordt. Iets terugzeggen is moeilijker. Een kleine handbeweging of een beweging in het gezicht lukt vaak nog wel.
De huid. Als eerste zal het bloed wegtrekken uit de huid. Het directe gevolg is dat het slachtoffer een grauwe gele kleur krijgt. Deze kleur wordt alleen maar intenser naarmate de shock in een verder stadium komt.
Onrust en verwardheid
Het lijkt alsof iemand van alles beleeft of ziet, maar wat precies is niet duidelijk. Dit komt nogal eens voor in de laatste levensdagen en vooral in de laatste uren. Vaak maakt de stervende kleine (hand)bewegingen, alsof hij iets wil plukken of aanwijzen.