Recent gepubliceerde studies op basis van pollenonderzoek in permafrost-gebieden tonen dat kruidachtige planten tijdens de laatste ijstijd tot 63% van de flora innamen met daaronder soorten als weegbree en chrysanthemum. Ongeveer 27% van de vegetatie bestond uit grassen.
Maar één vraag bleef al die tijd onbeantwoord. “Hoe koud was de ijstijd?” Dankzij een nieuw onderzoek – vandaag verschenen in het blad Nature – kunnen wetenschappers die vraag nu eindelijk beantwoorden. De gemiddelde wereldwijde temperatuur lag in de ijstijd rond de 8 graden Celsius.
Een ijstijd is een lange periode van kou, soms zelfs extreme kou. Noord-Europa, en dus ook Nederland, heeft 3 ijstijden gekend. Zo'n periode kon heel lang duren. De laatste ijstijd duurde meer dan 100.000 jaar!
Het is uit deze algen dat 500 miljoen jaar geleden andere planten, kleine planten zoals mossen, het vasteland koloniseerden. Daarna ontstonden andere landplanten, waaronder varens en zaadplanten. Onder deze veelheid aan planten zijn veel soorten bomen, andere zijn grassen, lianen, waterplanten, enz.
Hoe oud een boom precies kan worden, is afhankelijk van verschillende dingen. Zoals de boomsoort en de plek waar de boom staat. De oudste boom ter wereld is waarschijnlijk al meer dan 4.700 jaar oud en staat in Amerika.
De oudste boom ter wereld staat in Zweden, om exact te zijn in het Fulufjället National Park. De boom in kwestie is een spar. Op het eerste gezicht ziet de boom er weinig indrukwekkend uit, maar onderzoekers zijn erachter gekomen dat de wortels van de boom minstens 9.500 jaar oud zijn!
De dierenwereld
In Nederland leefden verschillende dieren tijdens de ijstijd. Paarden, herten, wolven, vogels, vissen, hyena's, marmotten, sneeuwuilen en poolvossen. Maar ook mammoeten, wolharige neushoorns en sabeltandtijgers. Die zijn nu uitgestorven.
De moderne mensen leefden als nomaden. Ze trokken achter grote kuddes rendieren en paarden aan. Hun leven speelde zich af rondom het kamp waar ze een paar weken of maanden woonden en dan weer verder trokken. In het kamp zorgden ze voor de kinderen, ze kookten er, maakten er gereedschap en kleding.
Hoe zag Nederland eruit tijdens de ijstijd? Zo was het landschap kaal en lag bijvoorbeeld de Noordzee droog. Het was een grote steppe, waar prehistorische dieren als mammoeten en wolharige neushoorns liepen. Ook lag er in het noorden van Nederland veel sneeuw en een dikke laag ijs.
De laatste ijstijd begon ongeveer 115.000 jaar geleden en eindigde ruim 10.000 jaar geleden. Tussen 115.000 en 130.000 jaar geleden was het klimaat warm. Die periode is vergelijkbaar met nu qua temperatuur. De één-na-laatste ijstijd was zó koud dat gletsjers uit Scandinavië ook Nederland bedekten.
In de afgelopen drie miljoen jaar zijn er tussen de twintig en dertig ijstijden geweest. In minstens twee daarvan, het Elsterien (tussen ongeveer 475.000 en 410.000 jaar geleden) en het Saalien (tussen ongeveer 280.000 en 130.000 jaar geleden), bereikten de ijskappen Nederland.
Gemiddeld lag de temperatuur in de Kleine IJstijd in ons land zo'n 1 tot 2 graden onder de temperaturen van tegenwoordig. In de Grote IJstijden lag de jaargemiddelde temperatuur in West-Europa zo'n 10 graden lager dan nu. Daarna trad een stijging van de temperatuur op, vooral in de tweede helft van de twintigste eeuw.
Als de hoek van de aardas klein is, krijgen de hogere breedtegraden minder warmte van de zon en daalt daar de temperatuur. 120.000 jaar geleden draaide de aarde in een lange baan rond de zon en maakte de aardas een kleine hoek. We zaten toen in een extreem koude ijstijd.
In het koudste deel van de laatste IJstijd was het Amerikaanse continent tot aan de grote meren met ijs bedekt, en in Europa kwam het ijs tot in Denemarken en Noord Duitsland. In de twee ijstijden daarvoor kwam het ijs ook in Nederland: de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe zijn de eindmorenes van de ijskap.
Tijdens de laatste ijstijd kwamen er ook Neanderthalers voor. Ze waren een mensensoort en ze bestonden eerder dan de moderne mens (zoals jij en ik, wij allemaal hier in de klas). Een Neanderthaler wordt zo genoemd omdat er voor het eerst een schedel van deze 'mens' is gevonden in Duitsland, in het Neanderthal.
De laatste ijstijd begon ongeveer 115.000 jaar geleden en eindigde ruim 10.000 jaar geleden.
De ijstijden duurden gemiddeld ongeveer 80.000 jaar glaciaal en interglacialen ongeveer 20.000 jaar. Maar ook tijdens een glaciaal was het zeker niet voortdurend zeer koud. Een korte periode in een ijstijd waarin het relatief koud was, wordt een stadiaal genoemd.
De laatste ijstijd begon ongeveer 115.000 jaar geleden en eindigde ruim 10.000 jaar geleden. Tussen 115.000 en 130.000 jaar geleden was het klimaat warm. Die periode is vergelijkbaar met nu qua temperatuur. De één-na-laatste ijstijd was zó koud dat gletsjers uit Scandinavië ook Nederland bedekten.
Dodo: uitgestorven door de mens
Een van de dieren die we nooit meer gaan zien is de dodo; deze grote lopende vogel werd aan het einde van de 17e eeuw voor het laatst gezien.
Het langstlevende dier op aarde is nog altijd de Noordkromp, een weekdier dat meer dan 500 jaar oud kan worden. Het langstlevende gewervelde landdier is de Galapagos reuzenschildpad (één van deze schildpadden wist een leeftijd van 177 jaar te bereiken).
Met de naam Hyperion is deze mammoetboom (Sequoia sempervirens) met ruim 115 meter hoog de hoogste boom ter wereld. Hij staat langs de kust in het Redwood National Park in het Noordwesten van Californië. En hij groeit nog steeds, ongeveer 25 cm per jaar.
De hoogste mammoetboom van Nederland staat bij kasteel Spelderholt te Beekbergen (omtrek 5,68 m, 43 m hoog). De mooiste groepen met mammoetbomen staan op landgoed Rhederoord: het is een geweldige ervaring om temidden van zo'n groep reusachtige bomen te staan.
Deze kustmammoetboom (Sequoia sempervirens) van 115,61 meter staat in een afgelegen deel van het Redwood National Park in het noordwesten van de Amerikaanse staat Californië. De boom, ontdekt in 2006, is vernoemd naar Hyperion, de Titaan uit de Griekse mythologie.