De bitterbal werd omstreeks de Tachtigjarige Oorlog door een Spaanse scheepskok ontdekt. In Spanje werd rond deze tijd al tapas gegeten. Echter, de ingrediënten waren hiervoor niet voorhanden in Nederland, waardoor de kok creatief moest zijn. Zodoende werd de bitterbal gemaakt uit vlees, ragout en oud brood.
Het is een typisch Nederlandse snack met een ragoutvulling, die je terugvindt op bijna iedere borrelkaart. Meestal serveer je er wat mosterd bij om te dippen. Bitterballen zijn ontzettend populair in Nederland en België, maar ook in Suriname en Indonesië.
Hoewel bitterballen vooral veel gegeten worden in ons land, is het geen oer-Hollands product. Naar verluidt wordt de bitterbal tijdens de Tachtigjarige Oorlog ontdekt door een Spaanse scheepskok. In Spanje eet men graag tapas en dat is tijdens de Tachtigjarige Oorlog niet anders.
De bitterbal heet zo vanwege zijn perfecte aanvulling op 'het bittertje': jenever. Tijdens het drinken van jenever had men regelmatig de behoefte om iets kleins te eten. En het liefst een hapje dat paste bij de smaak van jenever.
Bittergarnituur komt oorspronkelijk uit Nederland en is in de loop der jaren uitgegroeid tot een traditionele lekkernij bij sociale gelegenheden. Het wordt vaak geserveerd in cafés, bars, restaurants en op feestjes.
De eerste bitterbal (danken we aan de Spanjaarden)
De bitterbal danken we vermoedelijk aan de Spanjaarden die van halverwege de zestiende tot aan begin achttiende eeuw in (delen van) ons land heersten. Zij frituurden balvormige hapjes met een korst van oud brood waar ze ragout in stopten.
De bitterbal werd uitgevonden tijdens de tachtigjarige oorlog, de opstand tegen de Spaanse regering. Een Spaanse kok bedacht hem, met tapas in zijn achterhoofd. Maar dan gemaakt met Hollandse ingrediënten die voorhanden waren.
De kroket komt waarschijnlijk uit Frankrijk. Daar werd in 1705 een eerste recept neergeschreven in Le cuisinier royal et bourgeois, het kookboek van de kok van Lodewijk XIV. Het is het oudste, bekende recept van de vleeskroket.
Het woord bitter in bitterbal verwijst inderdaad niet naar de smaak van de balletjes zelf, maar naar de smaak van het drankje waarbij ze oorspronkelijk geserveerd werden. Dat was namelijk een glaasje jenever of kruidenlikeur. Vanwege de licht bittere smaak heette zo'n drankje ook wel een bittertje.
Met een oneven portie van 5, 7 of 9 bitterballen is het altijd kiezen of delen. En hier geldt het principe: de ogen zijn groter dan de maag. De kans dat je meer bitterballen verkoopt, wordt bij het bestellen per stuk alleen maar groter.
Het mag duidelijk zijn dat bitterballen en kroketten niet tot de gezonde voedingsmiddelen behoren. Ze bevatten veel calorieën, vet en zout. Ondertussen is het gehalte aan vitamines, mineralen en spoorelementen – deze bestanddelen heeft het lichaam nodig om te functioneren – erg laag.
De reden dat de bitterbal aan de beurt is, is simpel. Het is een van de populairste snacks van Nederland en staat sinds april dit jaar op de lijst van immaterieel erfgoed. In Nederland worden gemiddeld 300 miljoen bitterballen per jaar geconsumeerd, dat zijn er zo'n 25 per persoon.
De lange krokante geschiedenis
De oudste Nederlandse kroketten dateren van 1830. In de 19e eeuw werd gaar restvlees verwerkt tot een gepaneerde kroket om het vlees langer te kunnen bewaren. In deze tijd was het een chic tussengerecht, maar in de tweede wereldoorlog evolueerde de kroket tot een echte snack.
Democratisch eten
De chique croquet werd in Nederland pas na de Tweede Wereldoorlog een industriële kroket – met een k – in een grotere cilindervorm. Die kroket uit de fabriek heeft wel een idealistische achtergrond. Na de oorlog wilde de Nederlandse overheid ervoor zorgen dat eten voor iedereen altijd betaalbaar was.
Als je gek bent op bitterballen, dan ga je de Duitse variant waarschijnlijk ook lekker vinden.
Schotse en Zweedse archeologen melden in het blad Royal Society Open Science dat ze in het steentijddorp Skara Brae op de Orkney Eilanden de oudste snack ter wereld hebben aangetroffen: gebakken Orkney-woelmuis, Microtus arvalis orcadensis.
De kroket komt oorspronkelijk uit Frankrijk. In een boekje uit 1705 van Le cuisinier Royal et bourgeois, (eerste druk 1691) dat werd geschreven door François Massialot, de kok van Lodewijk XIV, staat al een recept voor kroketten (croquets).
Naast de aardappelkroket worden in België ook vaak kaaskroketten, vleeskroketten, kipkroketten en garnaalkroketten gegeten.
Gevuld met mals varkensvlees en smeuïge ragout. Het perfecte borrelhapje waar jong en oud geen genoeg van krijgt. Een stevige 40% vlees gevulde bitterbal. De zachte vulling combineert perfect met het krokante korstje.
De ene persoon vindt bijvoorbeeld de Bitterballen van Mora lekkerder, terwijl iemand anders liever smult van een Van Dobben bitterbal. Niet alleen zijn er verschillende merken bitterballen, tegenwoordig heb je ook de keuze uit diverse soorten, zoals kalfsvlees, rundvlees, kip en groente bitterballen.
Water, tarwebloem, 16% gekookt rundvlees (72% rundvlees, water, smaakmix (natuurlijk aroma, voedingsvezel, soja-eiwitisolaat), zout, kruiden), plantaardige oliën (palm, koolzaad), botervet (bevat melk), lupinemeel, ui, tarwezetmeel, zout, rundergelatine, bouillonpoeder (plantaardig eiwithydrolysaat, zout, natuurlijk ...
1568 N.Chr. Het begin van de Tachtigjarige Oorlog, de opstand tegen de Spaanse regering, was ook het begin van de bitterbal zoals wij die tegenwoordig kennen.
De roots van de kroket liggen in Frankrijk. Het woord 'kroket' komt van het Franse 'croquer', dat knabbelen betekent. In een receptenboek uit 1651 (Le cuisinier royal et bourgeois) van de kok van Lodewijk XIV werd hij al beschreven.