Door de stijgende graanprijzen als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zijn die gewassen plotseling interessanter geworden. Dat het Hollandse graan wat minder lekker is, maakt nu wat minder uit.
In Nederland verbouwen we zo'n 1,2 miljoen ton tarwe per jaar. Dat klinkt misschien veel, maar het is minder dan een procent van de totale graanproductie in Europa. "Dat komt onder andere door de bodem hier. Die is niet geschikt om graan op te verbouwen", legt Emmen uit.
Veel bakkers bakken hun brood van graan dat niet uit Nederland komt. Nederlands graan bevat minder eiwitten, waardoor het een uitdaging is om er goed brood van te maken. Het Graanschap wil dit veranderen en de graanketen korter, transparanter en duurzamer maken.
In Nederland werd in 2017 op 116.449 hectare tarwe verbouwd, waarvan 108.038 hectare wintertarwe en 8.411 hectare zomertarwe. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. Maar in welke provincie is in 2017 de meeste tarwe verbouwd? Het geoogste areaal tarwe komt over 2017 uit op 115.995 hectare.
Het wordt vooral geteeld op kleigrond. De Nederlandse tarwe wordt vooral gebruikt voor veevoer en om te verwerken in koekjes enz. Voor brood wordt tarwe uit met name Frankrijk geïmporteerd, omdat de Nederlandse tarwe door minder zon minder eiwit bevat. Nederlandse tarwe wordt wel bijgemengd voor het bakken van brood.
China is de grootste graanproducent ter wereld met 582.660.863 ton productievolume per jaar. De Verenigde Staten van Amerika komen op de tweede plaats met een jaarlijkse productie van 475.983.881 ton. Nederland staat met 1.355.219 op 99.
In Nederland verbouwen we tarwe, rogge, teff en gerst, en op beperkte schaal haver. Hiernaast importeren we veel graan. De meeste granen komen uit de Verenigde Staten, Canada, Europa, Rusland en Australië. Gerst komt hoofdzakelijk uit Rusland, Canada, Spanje, Duitsland en Frankrijk.
Nederland importeert granen vooral uit dichtbij gelegen (op beperkte afstand) omringende landen die veel granen van de gevraagde kwaliteiten telen zoals Frankrijk en Duitsland en in toenemende mate (zie ook paragraaf 5.13) ook uit de Oekraïne.
Het afgelopen jaar heeft Nederland voor 936,4 miljoen euro aan tarwe ingevoerd, 0,4 procent meer dan het jaar ervoor. Veruit de meeste tarwe, ruim eenderde, komt uit Frankrijk. Vorig jaar is voor 363,5 miljoen euro tarwe uit Frankrijk geïmporteerd, ruim 19 procent meer dan in 2011.
Brood bak je van tarwe. Maar de kwaliteit van Nederlandse en Belgische tarwe is vaak niet goed genoeg voor het bakken van brood. Goede baktarwe heeft een hoger gehalte aan eiwitten. De kwaliteit van buitenlandse tarwe is meestal geschikter.
Afhankelijk van de bodemsamenstelling kun je verschillende graansoorten en kruidenmengsel gebruiken. Op rijke kleigrond kun je tarwe en gerst verbouwen, op iets armere grond doen spelt, éénkoorn en haver het prima en op arme zandgrond voelt rogge zich thuis. Voorbereiding: Een akker moet u ieder jaar opnieuw spitten.
Nederland importeerde voor 536 miljoen euro maïs uit Oekraïne in 2021. Dat komt overeen met ruim een kwart van de totale import uit Oekraïne. Ook voor plantaardige fijne oliën en oliehoudende zaden voor fijne oliën staat Oekraïne in de top drie belangrijkste leveranciers.
Ook voor de uitvoer van tarwe van en naar verschillende landen houdt FAO statistieken bij. In 2020 exporteerde Rusland 37 miljoen ton en Oekraïne 18 miljoen ton aan tarwe. Opgeteld komt dit overeen met 28% van de wereldwijde tarwe-export (9% uit Oekraïne en 19% uit Rusland). Ook het jaar voordien was dit rond 25%.
Oekraïne voert veel graan uit naar de rest van de wereld. Bijna alle uitvoer gebeurde voor de oorlog via de havens aan de Zwarte Zee. Door de Russische bezetting van zowat het hele zuiden van het land, kan dat niet meer. Het gevolg is dat er in veel arme landen in met name Afrika en Azië een voedselcrisis is ontstaan.
Wereldwijd wordt jaarlijks 749.467.531 ton tarwe geproduceerd. China is de grootste tarweproducent ter wereld met een productievolume van 131.696.392 ton per jaar. India komt op de tweede plaats met een jaarlijkse productie van 93.500.000 ton. Nederland staat met 1.016.479 op 51.
Sindsdien neemt het deel van de wereldbevolking dat op Rusland leunt voor voedselvoorziening verder toe: meer dan 10 procent van de mondiale graanexport komt uit Rusland.
Maar ook met een veranderd voedselpatroon is ons land nog steeds niet zelfvoorzienend. Hoewel Nederland twee keer zoveel grond nodig heeft, is de landgebruikvoetafdruk lager dan de 0,65 hectare van de mondiale consument. Bovendien wordt de voetafdruk elk jaar een stukje kleiner.
Granen zijn qua oppervlakte een van de belangrijkste gewassen voor Nederlandse boeren. 180.000 hectare, ofwel 34 procent van het Nederlandse akkerbouwareaal, staat ermee vol volgens cijfers van het CBS uit 2021. Voor de omzet van de boeren is het minder belangrijk: aardappelen en uien leveren meer op.
Oekraïne produceerde in 2021 ongeveer 80 miljoen metrische ton (MMT) graan (een categorie die tarwe, maïs en gerst omvat) en zal dit jaar naar verwachting minder dan de helft daarvan oogsten.
Nederland haalde in 2021 voor 641 miljoen euro ruwe zonnebloemolie uit andere landen, waarvan 538 miljoen euro (84 procent) uit Oekraïne. Nederland is daarmee niet alleen de grootste importeur van ruwe zonnebloemolie in de Europese Unie, maar ook het land dat de meeste ruwe zonnebloemolie uit Oekraïne haalt.
Hij werkt als hoofddocent Voedsels- en Landbouwbeleid aan Wageningen University. "We hoeven niet bang te zijn dat we op korte termijn zonder voedsel komen te zitten. Pas als alle boeren van het één op het andere moment zouden stoppen, hebben we een probleem. Maar daar is geen sprake van."
75 procent van ons voedsel komt uit het buitenland. Hieronder vallen koffie, olieproducten als soja, palm- en zonnebloemolie. Maar ook granen, en veevoer voor de zuivel- en vleesindustrie.
Spelt, tarwe en haver zijn allemaal gezonde granen. Wélk graan je kiest, maakt niet zo veel uit; als je de keuze maar laat vallen op volkoren (ontbijt)granen, brood, wraps of pasta. Volkorenproducten bevatten namelijk meer vezels en voedingsstoffen dan niet-volkorenproducten.