Omdat kanker vaker voorkomt op hogere leeftijd, neemt vooral het aantal oudere patiënten toe. Daarnaast wordt de toename in kankerdiagnoses veroorzaakt door leefstijl. Risicofactoren zijn onder andere roken, alcoholgebruik, weinig lichaamsbeweging en overgewicht.
Roken en meeroken vormen het grootste risico op kanker. Tabaksproducten en de rook ervan bevatten stoffen die het DNA in lichaamscellen kunnen beschadigen. Beschadigd DNA kan ertoe leiden dat een cel ontspoort en dat kanker ontstaat.
“Een eeuw geleden werden we niet ouder dan 50 a 60 jaar.Daarnaast vergrijst de bevolking, waardoor er dus ook meer kankerpatiënten zullen zijn.” Net zoals wij mensen hebben ook kankergezwellen momenten van zwakten. Het is in de strijd tegen kanker cruciaal om te weten welke momenten dit precies zijn.
Roken als risicofactor
Vooral darmkanker, melanoom en borstkanker worden in ons land vaak geconstateerd. Daarnaast komen ook kankersoorten waarbij roken een belangrijke risicofactor is relatief veel voor, zoals longkanker, blaaskanker en slokdarmkanker.
Het grootste risico op kanker komt door roken en meeroken. Tabaksproducten en de tabaksrook bevatten stoffen die schadelijk zijn voor het DNA in de cellen. Fouten in het DNA kunnen ertoe leiden dat een cel ontspoort en dat er kanker ontstaat.
Je kunt niet vermijden dat je mogelijk kanker krijgt, maar je kunt wel een en ander doen om het risico op de ziekte te verkleinen. Niet roken, je alcoholconsumptie matigen, gezond eten en bewegen, verstandig omgaan met de zon en met (mogelijk) kankerverwekkende stoffen.
De kans om kanker te krijgen is bij vrouwen het meest gestegen tussen de 65 en 85 jaar.Bij mannen is dat boven de 75 jaar. Daarentegen is de kans om aan kanker te overlijden bij mannen onder de 75 jaar afgenomen, en boven de 75 jaar toegenomen. Bij vrouwen is de kans om te overlijden aan kanker afgenomen tot 65 jaar.
Ierland en Denemarken zijn de landen met de hoogste incidentie. In Bulgarije, Oostenrijk en Roemenië is de incidentie het laagst. In 2020 waren er naar schatting 2,7 miljoen nieuwe gevallen van kanker in de hele EU (569 per 100.000 personen).
Toch, zo blijkt uit nieuw onderzoek, had in de middeleeuwen tussen de 9 en de 14 procent van de overledenen kanker. Dat is slechts een kwart tot een derde van het huidige cijfer – maar wel tien keer zoveel als eerdere studies uitwezen.
Alvleesklierkanker heeft de slechtste overlevingscijfers van alle soorten kanker in Nederland. Het is bovendien de enige kankersoort waarbij de overleving in afgelopen decennia niet of nauwelijks is verbeterd.
Kanker ontstaat door een mutatie in het erfelijk materiaal (DNA) dat de celdeling regelt. In zeldzame gevallen is zo'n gendefect erfelijk. Maar meestal ontstaan gendefecten toevallig.
Als oudere wil je een behandeling die bij je past
Kanker ontstaat doordat lichaamscellen fout gaan delen. Als we ouder worden kan ons lichaam die fouten steeds minder goed herstellen. Daarom komt kanker vaker voor bij ouderen.
Kanker wordt over x jaar een chronische ziekte en kan in de toekomst niet alleen genezen maar ook voorkomen worden. John Hinrichs, klinisch moleculair bioloog in de pathologie van het UMC Utrecht en pathologisch expertisecentrum Symbiant in Alkmaar zou daar zijn handen niet voor in het vuur steken.
Kanker kan terugkomen
De kans bestaat dat een deel van de tumorcellen op dat moment al is gemuteerd. Medema: 'De behandeling maakt dan korte metten met het grootste deel van de tumorcellen en lijkt eerst goed te werken. Maar omdat die paar resistente cellen gewoon verder delen, komt de kanker toch terug.
Bij ongeveer 5% van de mensen met kanker is de aanleg voor de ziekte erfelijk. Aanleg betekent dat er sprake is van een verandering (mutatie) in het DNA. Een Erfelijke aanleg kan van ouder op kind worden doorgegeven. Gelukkig krijgt niet iedereen met een erfelijke aanleg voor kanker ook altijd zelf kanker.
Kanker is namelijk meer dan 2.000 jaar geleden ontdekt door een Griekse arts (Hippocrates heette hij). Hij vond de tumor lijken op de poten van een krab.
De kans op overleving is fors toegenomen bij darmkanker, nierkanker, slokdarmkanker en ook bij veel soorten bloed- en lymfeklierkanker. Kankersoorten met een 5-jaarsoverleving hoger dan 80% zijn huidkanker, borstkanker, prostaatkanker en minder vaak voorkomende kankersoorten zoals hodgkinlymfoom en zaadbalkanker.
Zo komt in gebieden langs de kust meer huidkanker voor dan gemiddeld in Nederland, waarschijnlijk door blootstelling aan een hoger aantal zonuren en sterkere zonkracht langs de kust. Voor bloed- en lymfklierkanker zijn er geen grote, opmerkelijke regionale verschillen te zien.
In 2022 werd volgens voorlopige cijfers bij 124.000 patiënten kanker vastgesteld. Dat is een stijging van ongeveer duizend patiënten ten opzichte van 2021. De toename wordt voornamelijk veroorzaakt door groei van de bevolking en toename van het aandeel ouderen.
Op de oncologie-lijst staan drie andere Nederlandse centra: het Erasmus MC Kanker Instituut (plaats 119), het Amsterdam UMC, oncologie (plaats 194) en het Cancer Center Amsterdam van het VU Medisch Centrum (plaats 203). Op nummer één staat het MD Anderson Cancer Center in Houston, Texas.
Steeds meer mensen overleven kanker. Nu overleeft 67% van de mensen met kanker de eerste 5 jaar na de diagnose.De 10-jaarsoverleving is gestegen naar 57%. De verbeterde overleving komt onder andere door betere diagnoses en behandelingen.
Cijfers verschillen per kankersoort
Zo hebben patiënten met borst-, prostaat- of huidkanker goede overlevingskansen (rond de 90%). Maar voor bijvoorbeeld patiënten met long- of alvleesklierkanker is de 5-jaarsoverleving veel slechter: voor longkanker 25% en bij alvleesklierkanker maar 5%.
Een belangrijk doel van de behandeling van borstkanker is het voorkomen van uitzaaiingen. Toch is niet gegarandeerd dat dit volledig lukt. Uitgezaaide borstkanker kan er jaren over doen om zich te openbaren. Borstkanker kan uitzaaien naar veel organen, maar vooral naar de longen, de lever of de botten.
Ontstaan van kanker: een langdurig proces
Kanker ontstaat niet ineens. Vaak is dit een ingewikkeld proces dat lang duurt. Voordat de ziekte zich ontwikkelt moeten veel veranderingen in de cel plaatsvinden. Dit kan jaren, soms zelfs tientallen jaren duren.