Sensorisch speelgoed (of sensorisch spel) is speelgoed waarbij de zintuigen van je kind gestimuleerd worden waardoor hij/zij zo fysiek en cognitief geprikkeld en uitgedaagd wordt. Je helpt je kind om de wereld om zich heen beter te begrijpen dankzij de ervaringen die hij/zij opdoet.
Sensomotorisch speelgoed is gericht op de ontwikkeling van de sensoriek en motoriek van kinderen en heeft een positief effect op de zintuigen en beweging. Sensomotorisch speelgoed wordt ook vaak gebruikt voor training en therapie waar beweging en zintuigen een rol spelen zoals kinderfysiotherapie en ergotherapie.
Bij de sensorische ontwikkeling gaat het om de ontwikkeling van de zintuigen. Sensoriek is zintuiglijk waarnemen. Waarnemen gebeurt via de zintuigen, waardoor we informatie krijgen over ons eigen lichaam en de wereld om ons heen.
De wisselwerking tussen de zintuigen en het bewegen noemen we sensomotoriek. Zintuigen en motoriek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Kinderen doen ervaringen op met hun zintuigen, namelijk horen, ruiken, voelen, proeven en zien.
Bij sensorische informatieverwerking worden prikkels die je via je lichaam binnen krijgt verwerkt in je hersenen. Deze prikkels komen binnen via je zintuigen. Prikkels van buiten je lichaam komen binnen via geur, smaak, tast, je ogen en oren.
Sensorische informatieverwerking is het vermogen om zintuigelijke informatie vanuit de wereld om ons heen en vanuit ons eigen lichaam op te nemen, te selecteren en de verschillende stukjes informatie aan elkaar te verbinden zodat we op een juiste manier kunnen reageren.
Veel mensen met een verstandelijke beperking hebben problemen met hun sensorische informatie verwerking (SI) of wel prikkelverwerking. Dit heeft consequenties voor hun welzijn en gedrag. Voor professionals in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking is het nuttig om basiskennis te hebben over SI.
De sensomotorische ontwikkeling is zeer belangrijk voor de totale ontwikkeling van een kind. Door beweging leert het kind zijn eigen lichaam kennen en van daaruit de omgeving. Een gestoorde sensomotoriek remt een kind in zijn lichamelijke ontwikkeling, maar kan ook sociaal-emotionele gevolgen hebben.
Sensopatisch spel stimuleert je kind om zijn zintuigen te gebruiken en te ontwikkelen. Als volwassene ken je, zonder dat je je er misschien bewust van bent, een hoop zintuiglijke ervaringen. Denk aan het gevoel van gras onder je voeten, extra lang onder de warme douche staan of de geur van versgebakken appeltaart.
Ze leren niet alleen het materiaal kennen, en vies worden maar ook bijvoorbeeld fijne motoriek als ze met kleine onderdelen spelen. Sensopatisch spel is een rustgevende activiteit die kinderen ook helpt om emoties en gebeurtenissen te verwerken. Daarom wordt het ook veel gebruikt tijdens therapie.
De sensomotorische ontwikkeling is heel belangrijk voor de totale ontwikkeling van een kind. Kinderen leren hun eigen lichaam kennen en via hun eigen lichaam leren ze ook allerlei dingen/ voorwerpen in de omgeving kennen. Grijpen is begrijpen. Baby's stoppen alles wat ze pakken in hun mond.
In de praktijk komt het erop neer dat het gaat om het spelen met ongevormde materialen. Hierbij moet je niet alleen denken aan zand, water en klei, maar ook aan rijst, scheerschuim, kralen, maïs etc. Dit materiaal heeft een enorme aantrekkingskracht op de jonge kleuters.
Ze geven informatie over de wereld om het kind heen. Dat kan door prikkels via proeven, horen, zien, ruiken, voelen. De ontwikkeling van de zintuigen valt onder de sensomotorische ontwikkeling. Het is de start van het verkennen, ontwikkelen en leren.
Sensomotorische fase
Deze fase gaat vooraf aan de spraakontwikkeling, en duurt vanaf de geboorte tot ongeveer het tweede levensjaar. Deze periode wordt gekenmerkt door het vermogen van het kind om reflexen onder controle te brengen. In deze periode leert het kind om motorisch te reageren op wat het waarneemt.
Bij sensopatisch spel staan zintuigelijke ervaringen met ongevormde materialen, zoals zand, klei en water, centraal. Het sensopatisch spel vindt men op alle spelniveaus terug. Het wordt te weinig aangeboden aan jonge kinderen, omdat ze wel eens 'rommel' maken.
Wat is sensopatisch spelen? Sensopathisch betekent zintuiglijk beleven, je kind ervaart dus heel veel met zijn zintuigen tijdens zo'n spel. Sensopathisch spelen doe je dan ook met ongevormde materialen, denk aan klei, zand, slijm, scheerschuim, kralen, rijst, meel of water.
Het materiaal stimuleert vooral beweging en gevoel en veroorzaakt dat een kind uit zichzelf door wil gaan met het bewegingen en voelen van het schuim. Door een afgebakend vlak aan te bieden wordt de activiteit tegelijk ook enigszins begrensd.
Door veel te knuffelen, te spelen, te praten en zingen met jouw baby, stimuleer je automatisch en gedurende de hele dag de sociaal-emotionele ontwikkeling en bevorder je het hechtingsproces. De baby leert van jouw nabijheid, warmte en genegenheid door te kijken, uit te proberen en te imiteren.
Iemand met een sensorische integratiestoornis kan bepaalde informatie verkeerd interpreteren, neemt de prikkels te sterk waar of weet niet wat hij ermee aan moet. Dit kan resulteren in bijvoorbeeld woedeaanvallen of ongepast gedrag.
Tussen de 6 en 12 jaar leert het kind op school niet alleen lezen, schrijven en rekenen, maar ook steeds meer kennis (bijvoorbeeld geschiedenis en topografie). Als kinderen ouder worden leren ze ook om na te denken over hun eigen denken en leren. Ze kunnen daardoor ook nadenken over manieren om dingen te onthouden.
De precieze oorzaak van overprikkeling is onbekend. Wel zijn er ideeën over de mogelijke oorzaken: Eén van de oorzaken heeft te maken met hoe de hersenen informatie van de zintuigen verwerken. De drempelwaarde om een geluid waar te nemen is veranderd waardoor je het geluid harder hoort dan het eigenlijk is.
Op het moment dat de samenwerking tussen waarnemen en bewegen verstoord raakt krijgen de hersenen het moeilijk en zie je snel de gevolgen in het dagelijks leven. We spreken dan van een sensorisch conflict of verstoorde prikkelverwerking.