Winti gaat over de opvoeding van jouw kinderen.Dat je ze al het bovenstaande meegeeft en bijbrengt zodat ze tot evenwichtige mensen zullen opgroeien. Dat je tijdens hun opgroeien hun mijlpalen viert van geboorte en tot het volwassen worden en dit verbindt met de Natuur en zo automatisch Winti.
Winti komt vooral voor in Suriname, maar ook bij Surinamers die in Nederland wonen. Candomblé vinden we vooral in Brazilië en santería-gelovigen vinden we op het eiland Cuba. De binnenkant van een winti tempel in Nederland. Surinaamse winti-aanhangers geloven, net als voodoo-gelovigen, in geesten en voorouders.
In de Surinaamse cultuur spelen winti's een grote rol in de samenleving. Surinamers hebben vele winti's. Enkele winti's zijn onder andere: Aisa, Ampuku, Kromanti, Bakru, Ingi, Leba, Fodu, Ankantamasi en de Luangu. De winti's bieden bescherming en begeleiding.
Kromanti is een belangrijk onderdeel van de traditionele Afro-Surinaamse Winti, een animistische religie. Met 'Kromanti winti' of 'Kumanti winti' wordt ook wel specifiek verwezen naar de geesten (goden) van het element lucht (het luchtpantheon) binnen deze religie.
De ampuku winti is een Afrikaanse winti. Het is een bos winti (boesi winti). In de rangorde van de winti religie behoort de ampuku tot één van de lagere winti's. Desondanks is de ampuku een zeer slimme winti.
Een obia is een spirituele kracht die volgens animistische geloofstradities uitgaat van de ziel/geest van een mens, dier, plant of een ander natuurlijk fenomeen. Obia komt voor als medium of magisch medicijn in de marroncultuur en de Surinaamse winti.
Er zijn vier pantheons of groepen. Ieder pantheon valt onder een bepaalde god. Aan het hoofd van het aardepantheon (gron-winti's) staat Aisa. Zij is tevens het hoofd van alle winti's.
Zelf zal Ingi voordat hij drinkt uit respect voor moeder aarde eerst een paar druppels water, bier, rum of cognac op de grond sprenkelen. Hij geeft moeder aarde ook eten.
De Surinaamse Papa Winti Wiri wordt vaak gebruikt om in Wasi Watra te zetten. Het is een van de vele wiri's ofwel planten soorten die daarvoor gebruikt kunnen worden. Een wasi is een reinigings bad. Men neemt zo een bad om verschillende redenen.
De Ala Kondre Ketting is een bekende culturele ketting in Suriname. Ala Kondre betekent letterlijk alle landen, maar deze Ketting staat voor ketting met alle winti's. De verschillende kralen aan de ketting hebben allemaal hun eigen betekenis gerelateerd aan de verschillende winti's.
Leven volgens de traditionele Afro-Surinaamse religie, Winti betekent voor mij mentale vrijheid en in mijn kracht staan. En het mooie is dat Winti Universeel is dus voor iedereen!
Bij de aisa = rijst, pinda, peper , varken ,soropopo, komkomer,dit teld ook voor de vodu en papa-winti , luangu , loko o, omdat ze allemaal tot de gron winti's behoren.
Een veel voorkomende ritueel bij de Afro-Surinamer bij het neutraliseren van dit soort fyofyo is, dat de buik van de zwangere vrouw (kort) voor de bevalling wordt gewassen met water (meestal met blauw) of met een bier.
4. Watergoden of Watra-wenu. Dit pantheon wordt aangevoerd door Watra Mama die ook wel Mama Tobosi en Mama Bosu wordt genoemd. Haar man is Tata Bosu.
[letter] - Kra (kleine letter ĸ, hoofdletter Κʼ) is een letter uit het Latijns alfabet die wordt gebruikt voor de stemloze uvulaire plosief, in IPA aangegeven met q. De letter wordt gebruikt in het Nunatsiavummiutut, een dialect van het Inuktitut dat wordt gesproken in Labrador, Canada.
Ramp en tegenspoed treffen het nageslacht van de ongelukkige." Kiri-vodu komt bij verschillende Afro-Surinaamse families voor. Vroeger op de plantage gaf de meester opdracht een slang te doden als die op de plantage werd gezien. De slaaf kon niet anders dan de opdracht van zijn meester volgen.
De leba is de bewaker en hoeder van de kabra en hoedt de mens voor de kwaadaardige en nutteloze geesten die als de mogelijkheid het toelaat veel kwaad en schade kunnen toebrengen aan mensen, al dan niet gestuurd door boosdoeners (wisi man). De leba treedt op als een soort tolk.
De Vodu of Vodou (meervoud Vodun of Vodoun) is de naam van de veertien (mindere) goden van de Vodunreligie die beleefd wordt in Benin en Togo in West-Afrika.
Een persoon die een Kromanti winti heeft behoort ook de favoriete kleding en sieraden van deze winti aan te schaffen. Deze zijn: Zijn geliefde kleuren in kleding: blauw - wit , helemaal in het wit, of gestreepte kleuren rood - blauw - groen - geel - oranje .
De Kantamasi Winti is van oorsprong een Surinaamse Winti van de middenklasse. Het is een bos winti die graag in een kankantri woont. Het verplaatst zich in de oerwoud door lianen. Het is een sterke Winti die bijna vergelijkbaar is met de Ampuku.
De Busi ingi winti's behoren tot het element bos. Oorspronkelijk bewaakten zij alles wat zich in het bos begaf (denk aan de marrons = weggelopen slaven). De Busi ingi winti gedraagt zich in tegenstelling tot de Watra ingi winti heel anders. Ze zijn over het algemeen heel erg strak in hun doen en laten.
Ampuku Gadu
een ampukugadu is een geest of jeje die heel diep in het bos leefd. Hoe moet je die omschrijven? Het is een bruine fors gebouwde en zeer aantrekkelijke goed gespierde man. Hij laat zich vaak in dromen van de vrouwen zien.
Ook Europeanen zijn bekend met geesten (demonen) die mensen verkrachten in hun dromen. Er bestaan een manlijke en een vrouwlijke versie. De manlijke demoon heet Incubus (Mang Apuku) en de vrouwlijke demoon heet Succubus (Uma Apuku). Soms heeft een man of vrouw last van beide demonen.