Ouders die hun kinderen onterven, het komt steeds vaker voor. Een slechte relatie met het kind of een betere bestemming voor de nalatenschap kunnen redenen om zijn om je kind te onterven. Voor veel kinderen komt zo'n beslissing onverwacht en een onterving kan dan ook de nodige problemen en discussies opleveren.
Uit recent onderzoek in opdracht van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie blijkt dat een misdrijf van het kind tegen een ouder de belangrijkste reden voor onterving is. Ook verslaving en een verstoorde relatie kunnen voor ouders redenen zijn om een kind uit hun testament te schrappen.
Legitieme portie
U kunt uw kind niet helemaal onterven. Uw kind houdt het recht op een deel van uw erfenis. Dit deel heet de legitieme portie. Het is de helft van wat uw kind zou hebben gekregen zonder testament.
Wettelijk gezien is het niet mogelijk om kinderen volledig te onterven. Kinderen hebben namelijk altijd recht op een geldelijk bedrag dat wij de legitieme portie van de erfenis noemen. Concreet betekent dat het volgende: stel een moeder heeft drie kinderen onder wie de erfenis zou worden verdeeld.
U kunt uw echtgenoot en uw kinderen in een testament onterven. Uw kinderen hebben wel een speciale positie in het erfrecht. Zo hebben zij altijd recht op een bepaald deel van de erfenis van hun ouders.
U kunt uw kind echter nooit voor 100% onterven. Dit komt omdat een kind altijd aanspraak kan maken op de legitieme portie. Dat is de helft van het deel waar uw kind normaal gesproken ontvangt. Een testament heeft geen invloed op de legitieme portie.
Wat je te veel hebt geschonken of via een testament hebt nagelaten aan je andere kinderen, wordt dan gekortwiekt zodat het benadeelde kind zijn minimum erfdeel kan krijgen. Met andere woorden: je kan een kind niet volledig onterven… tenzij hij of zij daar zelf geen graten in ziet.
Iedereen die belang heeft bij een erfenis kan een testament aanvechten. Het beste doet u dit met een advocaat die gespecialiseerd is in erfrecht. Hij of zij kan u helpen om het testament nietig te laten verklaren.
Het verwerpen van een erfenis gaat via de rechtbank. Je moet hiervoor een schriftelijke verklaring afleggen bij de rechtbank. Dat kost ongeveer 134 euro (2022).
De “langst-leeft-al clausule” houdt in dat Erna alles krijgt, daar waar de kinderen niets zullen ont- vangen en dus ook niet zullen moeten betalen. Erna zal slechts successierechten betalen op de ene helft van het gemeenschappelijk vermogen. De andere helft is namelijk reeds van haar.
Een onterfd kind heeft geen recht op goederen, maar alleen op geld. Het onterfde kind heeft dus geen recht op het huis of de inboedel.
De kinderen hebben een bijzondere positie in het erfrecht. Ook als de ouder in zijn of haar testament heeft vastgelegd dat je onterfd wordt, mag je een deel van de erfenis opeisen. Dit deel heet de legitieme portie en bestaat alleen uit geld, nooit uit spullen van de overledene.
Als u als kind bent onterfd, hebt u geen recht op een kindsdeel. U hebt (mogelijk) wel recht op uw legitieme portie. Deze twee termen worden in de praktijk veelal op één lijn met elkaar gesteld, terwijl dit twee verschillende rechten betreft.
Anders gezegd: de wet wijst aan wie erfgenamen zijn van degene die overlijdt (de erflater). De erflater kan daarvan afwijken: in een testament kan hij of zij bepalen wie zijn erfgenamen zijn. Als iemand wel volgens de wet zou erven, maar niet volgens het testament, is deze persoon onterfd.
Als je bent onterfd, heb je alleen recht op inzage van het onderdeel van het testament waarbij je een belang hebt. Dat is dus meestal alleen het onderdeel waaruit blijkt dat je bent onterfd.
Als er sprake is van onterving, heeft u alleen recht op de legitieme portie. Dat is de helft van het kindsdeel. Als u dus normaal gesproken een kwart van het vermogen zou krijgen, dan is dat nog maar één achtste van het beschikbare vermogen. Stiefkinderen hebben geen recht op een kindsdeel, tenzij anders is vastgelegd.
Wanneer iemand overlijdt, zijn de erfgenamen verantwoordelijk voor het leeghalen van het huis en de bijkomende kosten. Wanneer er geen sprake is van een testament, staat in de wet beschreven dat alleen de echtgenoot, geregistreerd partner en bloedverwanten erven.
Het is in principe onmogelijk om in uw testament de reserve van uw kinderen te ontnemen. De uitzondering op de regel is de “erfrechtelijke onwaardigheid”. Dit betekent dat uw kind, zoals het woord het zegt, onwaardig is om te erven. Een kind wordt niet zomaar onwaardig om te erven.
Als je een erfenis beneficiair aanvaardt, dan mag je de erfenis onderzoeken. Je kunt dan achterhalen of er meer schulden zijn dan geld en bezittingen. Je mag de erfenis daarna weigeren of zuiver aanvaarden.
Het deel van vader, de helft van de huwelijksgemeenschap, is dan de erfenis. De erfdelen zijn 1/3e deel (twee kinderen en een echtgenote, dus drie erfgenamen) van de nalatenschap. Het kindsdeel is dan 1/3e deel van de erfenis, is gelijk aan 1/6e deel van het gezamenlijke vermogen van de ouders.
Je kan als ouder 'formeel' je kind onterven door een testament op te stellen. Of door te veel te schenken. Als het benadeelde kind – bij het afwikkelen van de nalatenschap – ervoor kiest om het daarbij te laten, dan is het kind onterfd.
Bij een handgift of bij een onrechtstreekse schenking zoals een bankgift (een overschrijving van geld) of een gift aan een goed doel moet de ontvanger van de schenking geen schenkingsrechten betalen. Maar pas op: als de schenker binnen drie jaar na de schenking overlijdt, wordt de schenking bij de nalatenschap geteld.
Als u uw woning op naam van de kinderen zet, schenkt u ze als het ware het huis. Daarover moet schenkbelasting betaald worden. Het is de vraag of dat zo veel minder is, dan wanneer de kinderen het huis later erven. Het is best een ingewikkelde transactie, waarbij u en de kinderen zich een aantal vragen moeten stellen.
Een kleinkind kan € 21.282,- (in 2021) belastingvrij van grootouders erven. Uw kleinkind krijgt dan na uw overlijden een geldbedrag zonder dat daarover erfbelasting hoeft te worden betaald. Als een kleinkind meer erft dan dit bedrag, vervalt deze vrijstelling niet.