De Griekse filosoof Socrates (469-399 v. Chr.) wordt beschouwd als de vader van de filosofie. Hij is vooral bekend via de dialogen van Plato en Xenophon, waarin hij gesprekken voert over filosofische onderwerpen.
Een onbestudeerd leven is niet waard geleefd te worden. Eenmaal gelijk aan de man wordt de vrouw zijn meerdere. Er is maar één deugd en dat is kennis; en er is maar één ondeugd en dat is onwetendheid. Er is maar één deugd en dat is kennis; en er is maar één ondeugd en dat is onwetendheid.
Socrates was een van de eersten die nadacht over wat een 'goed' leven inhoudt. Het gaat voor hem om het bereiken van een gemoedsrust die voortkomt uit het goede doen in plaats van te leven volgens de morele codes van de samenleving. En het 'goede' kan alleen maar door streng onderzoek worden bepaald.
Met Socrates en Plato start de zoektocht naar waarheid. Hoewel de pre-socratici ook wel geloofden in hun waarheid gingen Socrates en Plato echt op zoek naar dat wat waar is (wat iets tot waar maakt), meer nog dan dat hij geloofde naar dat wat wellicht waar zou kunnen zijn.
Zeg niet alles wat je weet, maar weet altijd wat je zegt. Steden moet men met beelden versieren, zielen met deugd. Wij leven niet om te eten, wij eten om te blijven leven. Onwetendheid is de bron van alle kwaad.
De eerste filosofen
In de westerse wereld waren dat onder meer Thales van Milete, Pythagoras, Socrates en Plato, in het Oosten Gautama Boeddha en Confucius. Opmerkelijk is dat de meeste filosofen in het verleden mannen waren.
Vele van de platonistische leerstellingen werden als christelijk geloofsgoed beschouwd, zoals de onsterfelijkheid van de ziel en het bestaan van de Logos. In de tweede eeuw waren er christelijke wijsgeren die geloofden dat Socrates en Plato 'christenen vóór Christus' waren.
De socratische gespreksbenadering houdt in dat gesprekspartners hun oordeel uit stellen en nauwkeurig luisteren naar elkaar. Ze verzanden daardoor niet in een uitwisseling van meningen, maar kunnen het gesprek verdiepen en gezamenlijk tot wijsheid komen.
In 399 v. Chr. werd Socrates aangeklaagd: “Meletus: Socrates pleegt onrecht door de goden die de stad vereert niet te vereren en door nieuwe goddelijke wezens te introduceren; voorts pleegt hij onrecht door zijn slechte invloed op de jeugd. De geëiste strafmaat: de dood.”
De socratische ironie is een discussiemethode waarbij onwetendheid wordt voorgewend om op die manier schijnwijsheid door te prikken: een slechts in schijn onwetende ontmaskert door een schijnbaar naïef-onschuldige vraagstelling de absurditeiten, waanwijsheden en pretenties van een zelfverzekerde.
Socrates zelf heeft geen geschreven werken nagelaten. De overlevering van zijn leven en denken is gebaseerd op de geschriften van anderen, voornamelijk zijn leerlingen Plato en Xenophon. Zij schreven Socratische dialogen en benadrukten daarin verschillende kenmerken van zijn leer.
'Hoe meer je leert, hoe meer je weet dat je niks weet'. Het is een bekend gezegde en je ziet vaak op school (en daarbuiten!) dat dit klopt. Leerlingen of collega's die ergens echt verstand van hebben lopen hier niet te koop mee en zijn misschien wel te kritisch op zichzelf.
In tegenstelling tot de natuurfilosofen gaat het Socrates om kennis over het denken, vooral op het gebied van de ethiek. Deze kennis zocht hij in de redelijke dialoog. Daarbij zocht hij samen met zijn gesprekspartner naar kennis, door ideeën van alle kanten te testen door middel van vraag en antwoord.
Van de Griekse Filosofie wordt vaak gezegd dat deze écht begint bij Socrates, Plato en Aristoteles.
De socratische methode – door systematisch vragen te stellen onderzoek en reflectie teweeg brengen – is theoretisch en praktisch uitgewerkt door de Duitse filosoof, pedagoog en politicus Leonard Nelson (1882-1927).
Het sap van de zeer giftige plant werd door de oude Grieken gebruikt om bij misdadigers door middel van de gifbeker een doodvonnis te voltrekken. Men meent dat Socrates met het gif van de gevlekte scheerling is gedood. Medisch werd gevlekte scheerling vroeger gebruikt bij de behandeling van kanker.
Beschuldigd van het corrumperen van de jeugd, het verloochenen van de goden van de stad en het introduceren van nieuwe goden, werd de Atheense filosoof Socrates in 399 v. Chr. Ter dood veroordeeld door het hof van Helia in Athene . J.
De gevlekte scheerling ( Conium maculatum) bevat coniine (ongeveer 2%). Dit gif is dodelijk in een dosis van 7.5-15 mg per kg lichaamsgewicht, wat qua hoeveelheid voor volwassenen ongeveer te vergelijken is met een theelepel water. Het verlamt de motorische zenuwen en werkt op het ademhalingscentrum.
Socratisch motiveren is een cognitieve en gedragstherapie. Stapsgewijs creëert u duidelijkheid over het probleem, onderzoekt u hoe bereid de cliënt is om zijn gedrag te veranderen en brengt u de consequenties van het probleem in kaart.
Een socratisch gesprek of socratische dialoog is een denkgesprek. Dat gesprek gaat over een 'denkvraag', d.w.z. een vraag die je alleen kunt beantwoorden door er over na te denken. Je hoeft er dus niet op uit voor onderzoek.
Vanwege zijn kritische houding naar de gevestigde orde werd Socrates ter dood veroordeeld. In een dialoog met zijn jury lukte het bijna om zijn vonnis ongedaan te krijgen. De spot die hij dreef met straf en beloning werd de rechters uiteindelijk teveel, en de gifbeker werd zijn lot.
In het Westen verschijnen vanaf de 6e eeuw v. Chr. de eerste sporen van wat filosofie genoemd wordt met de oud-Griekse presocratische denkers, gevolgd door Socrates, die wordt beschouwd als de echte vader van deze discipline, en zij die in zijn voetsporen treden: Plato, Aristoteles, de socratische scholen.
De filosofie of wijsbegeerte is de oudste theoretische discipline die het verlangen en het streven uitdrukt naar kennis en wijsheid. Zij kwam voor het eerst echt op in de 6e eeuw v. Chr. Een beoefenaar van de filosofie wordt een filosoof of wijsgeer genoemd.