Het automatische systeem zet gedrag spontaan in gang . Het systeem werkt snel, op basis van indrukken, ingevingen en gevoelens. Je moet er niet bewust bij nadenken, het kost dus weinig moeite. Maar het systeem is daardoor soms moeilijk onder controle houden.
Waarom is zelfstandig stoppen of minderen zo moeilijk? Mensen gebruiken vaak om gevoelens van eenzaamheid, verdriet of angst te verdringen. Als je stopt met gebruiken, komen de problemen waardoor je bent gaan drinken, ineens weer hard aan.
Minderen of stoppen met drugs die je langdurig en veel gebruikt hebt kan erg moeilijk zijn. Bij elke afkick ondervind je zowel lichamlijke als psychische klachten. Maar de afkick van sommige drugs kan ook echt gevaarlijk zijn, zoals bijvoorbeeld van GHB.
Ook gedragstherapie, relatie- en gezinstherapie, groepstherapie en maatschappelijke begeleiding worden veel gebruikt bij de behandeling van verslaving. Iemand kan naast de gesprekken met de hulpverlener, ook medicijnen krijgen. Dat is altijd alleen een aanvulling op de gesprekken.
Verslaving aan middelen behoort met een prevalentie van 1 op de 20 tot een van de meest voorkomende psychiatrische stoornissen. Voor mildere vormen van problematisch middelengebruik ligt de prevalentie nog hoger.
Veel mensen denken nog steeds dat het iemands eigen schuld is als hij of zij verslaafd is. En dat diegene geen wilskracht of ruggengraat zou hebben. Maar dit is niet juist. Al jaren is verslaving terecht erkend als een psychische aandoening (een ziekte).
Mensen die al een psychische stoornis hebben, zijn gevoelig voor de effecten van drank en drugs. Zelfs kleine hoeveelheden kunnen negatieve gevolgen hebben. Daarbij kunnen mensen drank of drugs gebruiken als een vorm van zelfmedicatie. Zo kan iemand die depressief is, zichzelf proberen te verliezen in drank.
Bij een verslaving wordt je heel erg in beslag genomen door het middel. Interesse voor andere zaken vermindert, waardoor je ontwikkeling stil kan komen te staan. Depressies kunnen ontstaan of verergeren. Bovendien kan je doordat je steeds in een roes leeft, grip op de werkelijkheid verliezen.
Mensen blijven verslaafd omdat verslaving een stoornis of ziekte is die door het voortdurende gebruik continu gevoed wordt. Verslaving kan de hersenen veranderen.
Uit onderzoek blijkt dat kinderen waarvan een of beide ouders kampen met een verslavingsprobleem een grotere kans hebben om zelf ook verslaafd te raken. Zo is duidelijk dat je een 34% grotere kans om ook alcoholist te worden als een van je ouders dat is.
Ben je verslaafd geraakt aan harddrugs als cocaïne, heroïne of GHB? Ook dan kun je thuis afkicken. Soms is een korte opname in een kliniek nodig, bijvoorbeeld voor een detoxbehandeling om lichamelijk van het verslavende middel af te komen.
Ontwenningsverschijnselen. Ontwenningsverschijnselen en hun duur verschillen per middel en mate van afhankelijkheid. Tot de mogelijke verschijnselen behoren spasmodermie, misselijkheid, diarree, onrustigheid, rillen, transpireren en slapeloosheid. Deze kunnen enkele dagen tot in extreme gevallen een maand aanhouden.
Verslavingszorg helpt niet, mensen vallen toch weer terug
Dat 50 tot 70 procent van de cliënten die binnen een jaar na behandeling in de verslavingszorg terugvalt in gebruik, zegt vooral iets over het chronische karakter van verslaving.
Bij het stoppen kan je last krijgen van onrust, angsten, slaapproblemen, beven, zweten, hoofdpijn en prikkelbaarheid. Die klachten lijken erg op lichamelijke ontwenningsverschijnselen. Naarmate je langer gestopt bent, nemen de klachten verder af.
Iemand met een verslaving gebruikt een middel om met emoties om te gaan. Hij of zij gebruikt iets (drank , drugs of gedrag, zoals gokken, gamen of seks) om zich anders te voelen dan hij zich voelt. 'Willen' gebruiken is 'moeten' geworden. Alleen stoppen met de verslaving is niet de oplossing.
De zenuwcellen in de hersenen veranderen door het gebruiken van drugs. De hersenen worden minder gevoelig voor de lichaamseigen neurotransmitters. Niet alleen voor dopamine, maar ook voor andere neurotransmitters zoals endorfine.
Volgens een ranking door experts uit 2009 zijn de meest verslavende drugs heroïne en crack gevolgd door tabak, methamfetamine, cocaïne, alcohol, amfetamine, benzodiazepinen, GHB, cannabis, ketamine, Qat, XTC, Paddo's en LSD.
Cocaïne kan tot hersenbeschadiging en hersenbloedingen leiden; heroïne tot minder goed groeien, slechtere motorische ontwikkeling (je goed kunnen bewegen) en problemen met leren en gedrag. Ook xtc-gebruik kan effect hebben op leer- en geheugenproblemen bij het kind.
Gedragsverslaving. Mensen kunnen niet alleen verslaafd raken aan middelen, maar kunnen ook verslaafd raken aan bijvoorbeeld gokken en gamen, of zelfs aan eten of seks. Deze verslavingen worden gedragsverslavingen genoemd. Bij een gedragsverslaving worden er geen drugs ingenomen.
Wat is junkiegedrag? Typische kenmerken van junkiegedrag zijn: manipuleren, liegen en bedriegen, sociale contacten verwaarlozen en weinig oog hebben voor de eigen gezondheid. Ook het ontkennen van de verslaving komt vaak voor. Je kunt dit gedrag ook in een breder verband plaatsen.
Mogelijke signalen van druggebruik zijn:er bleek uitzien, vermoeidheid, veranderde eetlust, vermageren, heel kleine pupillen of juist heel wijde, een andere vriendenkring, slechtere schoolresultaten, geen interesse meer in hobby's, werk, gezin of relaties, sterke stemmingswisselingen (agressief, depressief, uitgelaten) ...
Maarten Dammers is interventionist, addiction counselor en familie-coach. Je kent hem vast van het programma Verslaafd! op RTL4. “Ik ondervond aan den lijve de vernietigende werking van verslaafd zijn; het onvermogen om te kunnen doseren en stoppen met het gebruik van drank en drugs.”
Beter is het om terugval te zien als een moment waar u iets van kunt leren. Ga na in welke situatie het gebeurde en bedenk een manier om de volgende keer op een andere manier met die situatie om te gaan. Dan bent u weer wat sterker geworden. Jammer is dat na een terugval sommigen de moed opgeven.