De voornaamste redenen zijn om concurrenten uit de buurt te houden, een soort territoriumdrift, of om indruk te maken op een soortgenoot. Er zijn wel bijzondere gevallen, zo legt gedragsbioloog en vogelgeluidenkenner Hans Slabbekoorn van de Universiteit Leiden uit tegen NRC.
Liervogels staan vooral bekend door hun buitengewone vermogen om natuurlijke en kunstmatige geluiden uit hun omgeving te imiteren.
Alarmroep: Ze laten hun soortgenoten weten dat er een roofdier in de buurt is. Contactroep: Vogels die in groepen leven gebruiken dit om contact te houden met de jongen, partner of andere groepsgenoten, bijvoorbeeld mussen. Vluchtroep: Trekvogels roepen om bij elkaar te blijven wanneer ze vliegen.
Spreeuwen kunnen bovendien fenomenaal andere vogels imiteren. Maar het blijft niet beperkt tot de zang van andere vogels, maar ook sirenes, autoalarmen, computerspelletjes, wekkers, geplons en gekwaak van kikkers, kan hij feilloos nadoen.
Sommige vogels imiteren de geluiden van andere vogels. Sommige spreeuwen op het station doen het fluitje van de conducteur en zelfs ringtones na. Weer andere vogelsoorten kunnen echt mooi zingen. De beste zangers zijn de zanglijster en de nachtegaal.
Tot je ergens ver weg een wekker af hoort lopen. Een aanhoudend lang geratel, alsof iemand maar niet wakker wil worden. Het is de zang van de snor óf de sprinkhaanzanger. Het klinkt enigszins mechanisch.
Een typisch voorjaarsgeluid: piewiet-piewiet! Nee, geen kieviten (die doen kiewiet-kiewiet, ze zijn naar zichzelf genoemd), maar scholeksters. De eerste scholeksters maken luidkeels kond van hun terugkeer en zijn alweer overal te horen met veel piewiet.
Omdat spreeuwen boven hun slaapplaats zwermen, moeten ze toch geregeld een bochtje maken. Daar hebben ze gelukkig ook een bots-vrije oplossing voor: ze houden maximaal zeven buurvogels in de gaten en zorgen dat ze daar niet tegenaan vliegen.
Spreeuwen hebben een hekel aan hoog gras.
Het is een akoestisch systeem die zogezegde angstkreten van vogels nabootst. Met deze soort geluiden waarschuwen de vogels andere vogels dat de plek waar zij zitten niet veilig is. Als de spreeuwen denken dat het gevaarlijk is, zullen ze vluchten naar een andere plek.
We weten van vogels niet wat ze denken; ze tonen verschillend gedrag wanneer hun kuikens zijn doodgegaan. Veel vogels laten weinig verdriet blijken over een gestorven kuiken, ze beseffen het simpelweg niet of er is geen tijd voor; ze hebben tenslotte nog andere kuikens om op te voeden.
Vogels communiceren wel met elkaar, maar op een andere manier. Met zang (dit is mijn territorium!), met allerlei roepjes (pas op, een kat!). En nog van alles wat ze aan elkaar vertellen wat wij niet snappen. Maar ook met hun gedrag en de houding van hun lichaam communiceren ze, of dat nu hun bedoeling is of niet.
Vogelgezang en roepen
Daarnaast fluiten vogels korte roepen. Zoals een lokroep, eveneens om soortgenoten te lokken en soms om het territorium te verdedigen. Met een alarmroep waarschuwen vogels elkaar voor nakend gevaar. Dit zijn meestal korte, ijle geluiden die moeilijk te traceren zijn door roofdieren.
Merels pikken tevens de geluiden op uit hun omgeving en kunnen andere vogels imiteren en verwerken in hun zang. Zo kan je ook duidelijk het verschil horen tussen een stadse merel en merel uit het bos. Zelfs in een straat klinkt er vanaf elke schoorsteen klinkt een ander merellied.
Vogelverschrikkers met geluid werken bijvoorbeeld door het afspelen van opgenomen angstkreten en geluiden van vijandige vogels. Maar er zijn ook vogelverschrikkers die werken met ultrasoon geluid of met harde knallen. In alle gevallen wordt vogeloverlast op afstand gehouden.
Sommige vogelsoorten laten ook 's avonds, rondom zonsondergang, nog even flink van zich horen, weet Louwe Kooijmans. “Ze doen dat vlak voordat ze gaan slapen. Denk bijvoorbeeld aan de zanglijster, het roodborstje en de merel. Ook dit is om duidelijk te maken: hier is mijn territorium.''
De kleur blauw schrikt namelijk vogels af en hierdoor wordt vogelsterfte door verstikking voorkomen. Er wordt gedacht dat vogels de blauwe netten zien als water, waardoor ze er niet in de buurt komen.
Ze jagen de natuurlijke vijanden, zoals de torenvalk en buizerd, ook weg. De spreeuwen keren verderop op het perceel weer terug. We proberen nu overal verspreid plukploegen in te zetten om de schade enigszins te beperken.
Een stukje spreeuw is mals, met een echte wildsmaak. "Het doet nog het meeste denken aan een stukje patrijs", vertelt chefkok Smit.
Zoals gezegd: zwermen doen spreeuwen vooral boven hun gezamenlijke slaapplaatsen. Deze bevinden zich vaak in rietvelden (zowel uitgestrekt als smalle rietranden), maar ook in groenblijvende heesters en bomen; zowel in dorpen en steden als in het buitengebied.
In de nazomer verzamelen boerenzwaluwen zich 's avonds om de nacht door te brengen in grote, gemeenschappelijke slaapplaatsen. Deze slaapplaatsen bestaan vaak uit vele duizenden, soms tienduizenden boerenzwaluwen. In Afrika zijn slaapplaatsen van miljoenen boerenzwaluwen bekend!
De grote wolk helpt soortgenoten de goede plek te vinden. Op die manier communiceren de vogels om aan te geven waar voedsel is of een goede plek om te stoppen voor de nacht. Daarnaast zijn er ook vogels die in groe- pen vliegen om energie te besparen, denk aan ganzen die in formatie vliegen.
“Vogels volgen hun neus tijdens de trek.Ze herkennen geuren uit de omgeving die hen naar hun bestemming leiden.” Het is dan ook niet toevallig dat bepaalde vogels jaar na jaar op exact dezelfde plek te vinden zijn. “Als ze het ergens goed hebben, keren ze ieder jaar terug naar die plaats.”
Herkenning. De tjiftjaf is vooral te herkennen aan zijn zang. Hij roept zijn eigen naam. Qua uiterlijk lijkt hij sterk op de fitis, maar bevindt zich vaker in hoger bos.
Door je vogeltje te belonen met wat lekkers (bijv gierst) en door zelf heel enthousiast te zijn kun je ze van alles leren. Deze trucjes al onder de knie? Probeer je grasparkiet eens door een wc-rolletje te laten lopen, of een trappetje op te klimmen en boven een belletje te luiden.