Elke keer als je iets eet of drinkt, zetten bacteriën in de tandplak de suikers en koolhydraten in het voedsel om in zuur. Zo ontstaat een zuurstoot die het glazuur kan aantasten, waardoor gaatjes ontstaan. Als het cariësproces zich voortzet, dan wordt het dieper gelegen tandbeen (dentine) aangetast.
Suikers, te veel eetmomenten of een slechte mondhygiëne zijn vaak de boosdoeners.Maar ook erfelijkheid heeft invloed op de vatbaarheid van de tanden voor gaatjes. Zowel kinderen als volwassenen kunnen gaatjes krijgen.
Het gaat de goeie richting uit met de mondgezondheid. In vergelijking met vroeger zijn er meer mensen met een gezond (melk)gebit. In 2001 hadden 5 jarigen gemiddeld 4 gaatjes, nu (2017) gemiddeld 1 gaatje. Maar op latere leeftijd (11, 17, 23) is de mondgezondheid gestagneerd of verslechterd.
Er zit alleen een nadeel aan. Deze mensen hebben vaak juist snel tandsteen en tandvleesontsteking. Voor tandvleesontsteking geldt ook dat het pas komt als er geen balans meer is. Ook dat kan veroorzaakt worden door stress, hormonen, ziekte, verslechterde mondhygiëne en door voeding.
Gaatjes in tanden wegpoetsen is vrijwel onmogelijk. Alleen wanneer het een flinterdun en beginnend gaatje betreft, wil dit met fluoridetandpasta nog wel eens herstellen. In de meeste gevallen kunt u het beste meteen een afspraak bij de tandarts maken.
Dat verschilt per persoon, maar bij volwassenen duurt het vaak enkele jaren voordat een gaatje zo is gegroeid dat deze behandeld moet worden. Soms lukt het om het cariësproces te stoppen, door bijvoorbeeld extra goed te poetsen of extra fluoride te gebruiken.
Als een gaatje heel klein is en het alleen in het buitenste glazuurlaagje zit, kan het volstaan om met een goede fluoridehoudende tandpasta te poetsen en goed te flossen, stokeren of rageren.
Kan je een gaatje wegpoetsen? In sommige gevallen kunt u beginnende gaatjes zelf herstellen (remineralisatie) door goed te poetsen met fluoridehoudende tandpasta. Dit doet u door twee keer per dag twee minuten voorzichtig te poetsen met zachte borstelharen in een ronddraaiende beweging.
Onder jongeren met een lage sociaaleconomische status (SES) steeg het percentage zonder cariëservaring: onder 14-jarigen van 33% (1990) tot 49% (2009) en onder 20-jarigen van 6% tot 26%.In de hoge-SES-groep steeg het aantal twintigers dat nog nooit cariës had in die periode van 6% tot 30%.
Zo kan het zijn dat voor oorbellen je baby 3 maanden of ouder moet zijn. Veel juweliers prikken helemaal geen gaatjes bij baby's, maar pas vanaf vijf of zes jaar. Zij vinden dat een kind hier zelf over moet kunnen beslissen. Dit is ook de mening van veel ouders.
Zodra er zich een gaatje gevormd heeft, kan tandbederf niet meer uit zichzelf genezen. Een bezoek aan de tandarts is dan noodzakelijk. De tandarts kiest de behandeling in functie van de ontwikkelingsfase waarin de aandoening zich bevindt.
De aanleg voor gaatjes is erfelijk
Wat deels genetisch is bepaald, is de kwaliteit van het speeksel en het glazuur. Maar die genetische aanleg valt in het niet bij andere zaken. Met goed poetsen met fluoridetandpasta, goede mondhygiëne en de juiste voeding is een gezond gebit behouden voor vrijwel iedereen mogelijk.
Beginnende gaatjes kunnen door goed te poetsen en door het gebruik van fluoride (in tandpasta) herstellen. Ook de ruimtes tussen de tanden en kiezen goed reinigen kan hierbij helpen. Is het gaatje al in een verder stadium, dan is dit niet meer te herstellen en zal deze gevuld moeten worden door de tandarts.
Gaatjes voorkomen
Minder suiker- en zetmeelhoudende voeding/drankjes nuttigen. Tweemaal per dag poetsen met een fluoridetandpasta. Minstens één keer per dag flossen of een ragertje gebruiken.
Hoe ziet een (beginnend) gaatje eruit? U kunt een beginnend gaatje (cariës) herkennen aan een donkere verkleuring en witte vlekjes op tanden of kiezen.Ook zwarte groefjes en putjes kunnen een kenmerk zijn van een beginnend gaatje.
De bacteriën in de tandplak zetten suikers (bijvoorbeeld uit snoep, koek, frisdrank en fruit) en zetmeel (bijvoorbeeld uit aardappels, pasta, brood of crackers) in de mond om in zuren. Die zuren veroorzaken gaatjes (cariës) in het gebit.
Pas gezette oorgaatjes en nog niet genezen oorgaatjes zullen dichtgroeien, wanneer men de oorbellen eruit haalt. Daarom moet men de eerste oorbellen minstens 6 weken in de oorlel of 12 weken in het kraakbeen ononderbroken laten zitten. Eenmaal volledig genezen oorgaatjes groeien daarentegen niet meer toe.
Een tekort aan speeksel kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door ziekte, medicijngebruik, bestraling of chemotherapie. Als gaatjes niet of te laat behandeld worden kunnen aangetaste tanden dermate slecht worden dat ze (telkens) afbreken en zelfs op den duur verwijderd moeten worden.
Gezonde gingiva heeft een roze kleur, ligt stevig om de tanden en kiezen en bloedt niet bij het poetsen of het eten. Een gezond teken zijn ook de kleine putjes in de gingiva, dit wordt het sinaasappel aspect genoemd.
We hebben gemiddeld vier tanden of kiezen waar een gaatje in zit. Onder volwassenen is er bijna niemand met een volledig gaaf gebit, terwijl het helemaal niet zo moeilijk is om bedorven tanden te voorkomen.
Donkere vlekken op de tanden worden vaak veroorzaakt door voeding. Sommige dranken en voedingsmiddelen bevatten bestanddelen die het glazuur na verloop van tijd doen verkleuren. Hiertoe behoren rode wijn, koffie, thee, snoep en voedingsmiddelen met chemische kleurstoffen, fruitsappen met kleurstoffen en zoethout.
Met een noodvulling kan je het gat in je tand of kies makkelijk zelf vullen. Dat verhelpt de pijn en zorgt dat je weer kan eten en drinken. Meestal kan zo'n tijdelijke tandvulling een paar dagen blijven zitten, soms ook langer. De ideale oplossing als je niet direct bij een tandarts terecht kunt.
Een (klein) gaatje kan echter ook gevuld worden zonder verdoving. Het boren kan gevoelig zijn en een vervelend gevoel geven.