De beruchtste pestuitbraak is echter de pandemie die tussen 1347 en 1351 een derde van de Europese bevolking uitroeide en de bijnaam 'Zwarte Dood' kreeg. Er zijn veel aanwijzingen dat de pest toesloeg in Europa toen 12 schepen uit de Zwarte Zee in oktober 1347 aanlegden in de Siciliaanse stad Messina.
Waarschijnlijk ging de pest aan land in Messina op Sicilië, en trok de ziekte daarna via Napels noordwaarts. Bronnen uit de 14e eeuw maken melding van een zijderoutevloot waarvan de bemanning ziek aanmeerde in Messina in het jaar 1346.
Besmetting en preventie pest
Besmetting van dier op mens verloopt via een beet van een besmette vlo. Daarnaast kan contact met besmette dieren of producten daarvan leiden tot een infectie. Bij longpest wordt de bacterie overgedragen via druppeltjes die vrijkomen tijdens hoesten, niezen en praten.
Van de 15e tot in de 17e eeuw was de pest de meest gevreesde, besmettelijke ziekte die zware epidemieën veroorzaakte en grote delen van de Nederlandse bevolking wegvaagde. Destijds waren isolatie, afstand houden en quarantaine de belangrijkste principes, en deze gelden nu weer bij de aanpak van de covid-19-pandemie.
De pest is meerdere malen ontstaan in de loop van de geschiedenis en dit kan opnieuw gebeuren, zo waarschuwen wetenschappers.
Builenpest kent een hoge mortaliteit; zonder behandeling overleeft minder dan 40% van de geïnfecteerde personen. De meeste sterfte vindt tussen de derde en vijfde dag na de eerste symptomen plaats. De builenpest is met antibiotica effectief te behandelen indien de behandeling tijdig gestart wordt.
Omdat de bacterie niet alleen bij mensen voorkomt, maar ook bij dieren, is ze quasi onmogelijk uit te roeien. Hoewel de pest snel dodelijk kan zijn (zo is longpest 100% dodelijk binnen de 24 uur na het begin van de symptomen), is het goed te behandelen met antibiotica wanneer de kuur snel genoeg gestart kan worden.
Sanne Frequin en Janna Coomans: "En dus werd de schuld gelegd bij 'de ander'. Dit is iets wat nu, met de uitbraak van het coronavirus, ook gebeurt. 'Wij zijn het niet, nee, het is een foreignvirus', of 'het zijn de Chinezen, het zijn de Europeanen'. Tijdens de uitbraak van de pest werd de schuld gelegd bij de joden."
Waar de antibiotica de dodelijkheid hebben verminderd, heeft de toegenomen hygiëne ervoor gezorgd dat de ziekte zich tegenwoordig minder goed kan verspreiden. De bacterie komt van nature voor bij vlooien in de vacht van knaagdieren, zoals de eekhoorn, de marmot en de hamster.
Symptomen van de pest
De builenpest is de meest voorkomende vorm van de pest. Deze vorm gaat gepaard met hoge koorts en allerlei pijnlijke, etterige ontstekingen in organen en lymfeklieren (de builen), terwijl er ook kleine bloedingen onder de huid te zien zijn. Longpest is een ernstige ziekte.
In de hardst getroffen gebieden overleed 50 tot 60 procent van de bevolking. In de 14e eeuw had Europa waarschijnlijk zo'n 80 miljoen inwoners – maar dat kan variëren van 70 tot 100 miljoen. Als het gemiddelde sterftecijfer 30 tot 50 procent was, kwamen er tussen 1347 en 1352 25 tot 40 miljoen mensen om.
Vandaag de dag is cholera het dodelijkst van de twee ziekten. Jaarlijks sterven er zo'n 2500 mensen aan cholera. Ter vergelijking: de pest veroorzaakt rond de 100 sterfgevallen per jaar.
Tyfus is een vaak dodelijke bacteriële ziekte die wordt verspreid door luizen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog woedde de ziekte hevig in Europa. In nazipropaganda werden Joodse mensen neergezet als de voornaamste verspreiders van de ziekte.
De enorme schok die de zwarte dood van 1347-'50 veroorzaakte, had volgens een aantal historici een diepgaand effect op de Europese geschiedenis. Volgens sommigen zou de uitzonderlijk hoge mortaliteit in Europa geleid hebben tot een verlaging van het arbeidsaanbod, en een hoger inkomen per hoofd van de bevolking.
Tijdens uitbraken van de pest in de zeventiende eeuw droegen Europese pestmeesters maskers met lange snavels, leren handschoenen en lange mantels in een poging om zich tegen de ziekte te beschermen.
Miltvuur of antrax is een acute infectie die veroorzaakt wordt door de bacterie Bacillus anthracis. De infectie komt voornamelijk voor bij vee en is dan vaak fataal.
Er bestaan drie soorten pest: builenpest, bloedpest en longpest. De builenpest begint met koorts, hoofdpijn en koude rillingen. Daarna ontstaan zeer pijnlijk zwellingen rond de liezen en de oksels.
Cholera is in Nederland een importziekte. Cholera wordt veroorzaakt door de bacterie Vibrio cholerae en wordt gekenmerkt door heftige, waterige diarree. Tegenwoordig is cholera een importziekte en zeer zeldzaam in Nederland.
Al op het einde van de middeleeuwen was de pest de besmettelijke ziekte die de meeste slachtoffers maakte. De pest is een zogenoemde zoönose, een ziekte die van dieren op mensen kan worden overgedragen, vooral door (ratten)vlooien.
Als je de ziekte hebt gehad krijg je meestal de ziekte niet nog een keer. Of dat na vaccinatie ook zo is, weten we niet zeker. Mogelijk kun je nog wel blaasjes krijgen door direct huid-op-huidcontact met iemand met monkeypox en die blaasjes zijn besmettelijk.
Het virus wordt verspreid door druppeltjes. Bijvoorbeeld door hoesten, niezen of zingen of praten. Dan komen er druppeltjes vrij en komt het virus in de lucht. Als andere mensen die druppeltjes inademen, of bijvoorbeeld via de handen in de mond, neus of ogen krijgen, kunnen zij besmet raken met het virus.
Er sterven meer dan 25 miljoen mensen, een kwart van de totale bevolking. In Nederland komt in 1349 de pest aan land in Bergen op Zoom. Binnen de stadsmuren zijn pas in de jaren '90 van de vorige eeuw de sporen hiervan gevonden. De pest blijft nog eeuwenlang rondwaren.
Melaatsheid (lepra) is een besmettelijke infectieziekte die vooral in de tropen nog steeds voorkomt. In een vroeg stadium wordt het gekenmerkt door depigmentatievlekjes op de huid. Melaatsheid (lepra) is een besmettelijke infectieziekte die vooral in de tropen nog steeds voorkomt.