Uit Middeleeuwse notities blijkt dat er al in de vroege Middeleeuwen in/rond februari rituelen waren ter opwekking van de ingeslapen natuur. Viering – met veel liederlijkheid – ging vooraf aan de periode vlak vòòr de kerkelijke vasten, dat kan de term 'vastenavond' verklaren.
Vastenavond is de aanduiding voor carnaval, het feest dat voorafgaat aan de veertigdaagse vasten voor Pasen, met name gevierd in rooms-katholieke landen en streken. Vermommingen, optochten, de oprichting van een narrenrijk en uitbundige eetfestijnen en drinkgelagen tekenen het feest.
Feesten voor het vasten
Carnaval is van oorsprong een katholiek feest. Er wordt het begin van het vasten mee gevierd. Dit is de periode van veertig dagen voor Pasen, die begint op Aswoensdag. Om de vasten goed te kunnen 'overleven' wordt in de dagen voor Aswoensdag een feest gevierd; Carnaval!
In veel Limburgse dorpen en steden wordt het woord "vastelaovend" gebruikt in plaats van carnaval. Vastelaovend is afgeleid van het woord "Vastenavond", wat eveneens verwijst naar de vastenperiode tot Pasen.
De slaven hadden tijdens dit feest veel meer vrijheid en mochten zelfs hun meesters voor gek zetten. Er waren verder drink- en eetgelagen, vermommingen en optochten door de straten. Volgens hen ligt de oorsprong van het woord carnaval in het Italiaanse carne levare, wat 'opheffen/wegnemen van het vlees' betekent.
Tegenwoordig duurt carnaval zo'n vier tot vijf dagen, maar dit was niet altijd zo. Oorspronkelijk was er alleen de Vastenavond, wat op de dinsdag voor de vastentijd gevierd werd. De katholieken wisten dat ze na deze avond 40 dagen moesten vasten, dus gooiden ze zich op deze avond helemaal vol met eten en drinken.
Officieel mogen gelovigen op vrijdagen en op bijzondere dagen zoals Aswoensdag geen vlees of ander voedsel consumeren. Jongeren onder 14 jaar en bejaarden vormen een uitzondering. In de praktijk houden vooral op Goede Vrijdag veel gelovigen zich aan de oproep tot soberheid. Dan herdenken ze immers de dood van Jezus.
De katholieke kerk verwacht dat je op Aswoensdag en Goede Vrijdag, de vrijdag voor Pasen, sowieso geen snoep, vlees of alcohol consumeert. Je dag moet dan in teken van soberheid staan, aangezien op die dag de kruisiging en dood van Jezus herdacht wordt.
De vastentijd begint voor katholieken na de drie dagen van Carnaval, op Aswoensdag, wanneer het askruisje wordt opgelegd. De periode eindigt met Pasen. De vastenperiode duurt in totaal 46 dagen, zo'n zes en een halve week. Op 40 dagen wordt er daadwerkelijk gevast, de zes zondagen zijn hiervan uitgezonderd.
Jom Kippoer zelf begint op vrijdagavond 29 september en eindigt op zaterdagavond 30 september. Jom Kipoer is een enorm belangrijke dag in het joodse jaar. Volgens de traditie beslist “God” op deze dag over het lot van de mensen in het komende jaar.
Vette donderdag begint de laatste week van carnaval - zapusty (carnaval) genoemd - en is de laatste donderdag voor de vastentijd, die duurt tot Pasen. Het was een periode van intensieve spelletjes en eindeloze feesten met een tafel beladen met oliebollen.
Vette dinsdag, één dag voor Aswoensdag, luidt namelijk het einde van de carnavalsperiode in en wordt – je raadt het al – bourgondisch gevierd. Hou je van tradities? Dan haal je maar beter je beste bakpan boven, want vette dinsdag is dé pannenkoekendag bij uitstek!
Aswoensdag is in de katholieke traditie het begin van de 40 dagen durende Vastentijd, die loopt tot en met Stille Zaterdag. Van Aswoensdag tot Pasen zijn er veertig vastendagen, waarbij de zondagen niet worden meegerekend. Aswoensdag wordt voorafgegaan door vastenavond en het carnaval.
Carnaval is altijd zeven weken voor Pasen. Zo begon carnaval in 2019 op 2 maart. Carnaval 2020 wordt gevierd van 23 februari 2020 tot en met 25 februari 2020. Veel steden trappen het carnaval al af op zaterdag met een carnavalsoptocht.
Carnaval 2023 vindt plaats van zaterdag 18 februari 2023 tot en met dinsdag 21 februari 2023.
In het Nieuwe Testament brengt Jezus ter voorbereiding op zijn openbare leven 40 dagen en nachten door in de woestijn om er te vasten (Matteüs 4,1-2). Al vastend stelt hij zich helemaal open voor de kracht van God en de boodschap van Gods liefde.
Vasten bevordert de zelfbeheersing
Als we goed vasten, leren we onze begeerten en lusten in bedwang te houden. We worden sterker, doordat we onszelf laten zien dat we zelfbeheersing hebben. Als we onze kinderen leren vasten, zullen zij de geestelijke kracht ontwikkelen om verleiding in hun leven af te wijzen.
Als we vasten, neemt de stoelgang toe en dalen de hartslag en de bloeddruk. De energie uit voedsel raakt op. De lever breekt vetten af en produceert ketolichamen, die een alternatieve energiebron vormen voor het brein.
De Rooms-Katholieke Kerk heet al heel lang zo. Katholikos (καθολικός) betekent in het Grieks "algemeen" of "universeel". Rooms komt van de stad Rome, waar de paus woont. En omdat de paus de leider van alle katholieken is, is het de Rooms-Katholieke Kerk.
De oudste christelijke bron waar 'katholiek' wordt gebruikt is de Brief aan de Smyrneeërs van Sint Ignatius van Antiochië: 'waar Jezus Christus is, daar is de katholieke kerk' (ωσπερ οπου αν η Χριστος Ιησους εκει η καθολικη εκκλησια) [ad Smyrn. VIII].
Palmzondag, ook wel Palmpasen of Passiezondag genoemd, is de laatste zondag voor Pasen, waarop de blijde intocht van Jezus Christus in Jeruzalem wordt gevierd. De laatste zondag in de Veertigdagentijd en de eerste dag van de Goede Week is het Palmzondag, ook wel Passiezondag of Palmpasen genoemd.
Carnaval is een van oorsprong katholiek feest dat vooraf gaat aan de periode van het vasten. Waarschijnlijk vindt het zijn oorsprong in het middeleeuwse Italië, waar het gemaskerd bal veel toeschouwers trok. Vanuit hier waaide het over naar andere delen van Europa.
Car-naa-val dus C.
Elk jaar op 11 november wordt het carnavalsseizoen geopend in het zuiden van het land. Het getal 11 noemen wij het gekkengetal, omdat het alleen te delen is door zichzelf. En omdat 11 tussen 10 (het volmaakte getal) en 12 (het heilige getal) staat.