Gemeenten en provincies hebben eigen inkomsten en krijgen geld van de Rijksoverheid. De eigen inkomsten komen uit belastingen en bezittingen, zoals een gemeentelijk havenbedrijf. Via het gemeentefonds, provinciefonds en speciale uitkeringen krijgen gemeenten en provincies geld van de rijksoverheid.
De inkomsten van de overheid bestaan vooral uit de belastingen en premies die burgers en bedrijven betalen. De overheid geeft dit geld uit aan voorzieningen zoals scholen, wegen en ziekenhuizen.
De gemeente krijgt ongeveer 60% van haar inkomsten van het Rijk. Hoeveel geld een gemeente precies krijgt, is afhankelijk van het aantal inwoners, het aantal jongeren, het aantal mensen dat een uitkering krijgt, de oppervlakte van de gemeente en nog wat speciale omstandigheden van die gemeente.
In de Gemeentewet staat welke belastingen de gemeente mag heffen. De gemeente mag zelf weten waar zij de belastinginkomsten aan uitgeeft. Ook bij rechten en heffingen beslist de gemeenteraad over de tarieven. Hierbij mag de gemeente geen winst maken.
De totale overheid bestaat uit de Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen. Deze overheden nemen op tal van terreinen maatregelen, vaardigen wetten uit en zien toe op de naleving ervan. In totaal maken meer dan 1.600 organisaties en instanties deel uit van de overheid.
Aan het hoofd van de gemeentelijke organisatie staat de gemeentesecretaris. De gemeentesecretaris heeft de leiding over de ambtenaren en vormt de verbinding tussen het college van B en W en het ambtelijk apparaat.
We spreken dan van een 'Publiekelijke Ondernemingsvorm'. Deze zijn opgericht door de overheid. Vormen zijn de staat, provincies, gemeenten, maar ook waterschappen, bedrijf- en productschappen vallen hieronder, zolang ze onder de overheid vallen.
Bloemendaal was in 2019 de rijkste gemeente van Nederland, met een doorsnee vermogen van 381.000 euro. Dat is bijna acht keer zoveel als het landelijke gemiddelde van bijna 50.000 euro.
Overheidsondernemingen, bijvoorbeeld van gemeenten, provincies en waterschappen, zijn belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Deze ondernemingen moeten dus voor hun ondernemingsactiviteiten misschien aangifte vennootschapsbelasting doen.
Gemeenten krijgen geld van de Rijksoverheid uit het gemeentefonds. Hiermee betalen zij een deel van hun uitgaven. Gemeenten bepalen zelf waar ze dit geld aan besteden. Zij moeten dit wel uitleggen aan de gemeenteraad.
Bijstandsuitkering. Gemeenten in Nederland zijn verantwoordelijk voor het beoordelen van bijstandsaanvragen en de uitkering daarvan. Mensen die niet genoeg inkomen of vermogen hebben en geen gebruik kunnen maken van een andere voorziening of uitkering komen hier meestal voor in aanmerking.
Het ministerie van Financiën controleert of de Rijksbegroting klopt met de afspraken uit het Regeerakkoord. Ook schrijft het ministerie van Financiën een uitleg bij de belangrijkste keuzes, plannen en uitgaven in de Rijksbegroting. Die uitleg heet de Miljoenennota.
De rijksoverheid verdeelt in 2019 via het gemeentefonds een bedrag van ongeveer 30 miljard euro over alle 350 gemeenten in Nederland. Voor gemeenten is de bijdrage uit het gemeentefonds hun grootste inkomstenbron (zie ook de pagina Inkomsten van gemeenten).
De overheid heeft een huisbank. De ING. Dezelfde bank die onlangs zo enorm tekortschoot in het toezicht op witwassen. En ja, ook de bank waar minister Hoekstra van financiën boos op was toen ING het salaris van de topman wilde verhogen.
Heb je een financieringsbehoefte, maar onvoldoende onderpand, dan kan de BMKB uitkomst bieden. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat staat via de BMKB-regeling borg voor krediet, zodat je makkelijker geld kunt lenen. Je kunt hiervoor terecht bij kredietverstrekkers, in de regel vaak je eigen bank.
Als de overheid geld leent kan er een staatsschuld ontstaan. Dit betekent dat de overheid een schuld heeft: er moet dan meer geld aan schulden betaald worden dan de overheid in reserves heeft. Over de staatsschuld betaalt de overheid rente. Hierdoor kan de staatsschuld nog verder toenemen.
Sinds 2003 kunnen gemeenten en provincies met het btw-compensatiefonds (grotendeels) de btw terugvragen die ze hebben betaald over uitbesteed werk. Door de instelling van het btw-compensatiefonds wordt een aantal knelpunten die uit de btw-wetgeving voortvloeien, opgelost.
Omdat de gemeente over een btw-nummer beschikt is de plaats van de juridische dienst in Nederland gelegen en is Nederlandse btw verschuldigd. De verschuldigde Nederlandse btw wordt via de btw-verleggingsregel van de gemeente geheven. De gemeente voldoet de btw op de btw-aangifte.
Met dat geld betalen we alle dingen die nodig zijn in een land. Wegen bijvoorbeeld, maar ook ziekenhuizen en scholen. De brandweer en de politie krijgen uit de belastingopbrengst betaald. En de mensen in ons land die geen geld hebben, hebben ook geld nodig om te wonen en te eten.
Gemeente voert landelijk en eigen beleid uit
Bijvoorbeeld het bouwen van een theater, het aanleggen van een fietspad of het bouwen van woningen. Het maken van die keuzes is de belangrijkste taak van het gemeentebestuur. Daarnaast voert de gemeente ook veel landelijke wetten uit. Dit heet medebewind.
Nederland staat met een gemiddeld netto-vermogen van bijna 129.000 euro per persoon op de vierde plek in de ranglijst van rijkste landen ter wereld. De lijst is samengesteld door de Duitse verzekeraar Allianz in het Global Wealth Report over 2020.
Op 31 december 2020 waren er 171.050 medewerkers in dienst bij alle gemeenten. Daarmee is voor het 5e jaar op rij sprake van groei in de gemeentelijke personeelsbezetting.
Inwoners, ondernemers en maatschappelijke instellingen zijn de klanten van de gemeente. Maar een gemeente is geen bedrijf. Wanneer zij voor het eerst klant zijn of slechts incidenteel diensten afnemen, weten ze lang niet altijd wat ze van een gemeente kunnen verwachten.
Publiekrechtelijke rechtspersonen, kerkgenootschappen en privaatrechtelijke rechtspersonen bezitten rechtspersoonlijkheid. Publiekrechtelijke rechtspersonen zijn: de Staat, de provincies, de gemeenten, de waterschappen en de lichamen waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend.
De gemeente zorgt dat haar inwoners er goed kunnen leven en werken. Een gemeente heeft daarbij veel verschillende taken. Zo zorgt de gemeente bijvoorbeeld voor de openbare ruimte en veiligheid. Maar de gemeente is er ook voor burgerzaken: ze geeft paspoorten uit, en houdt bij wie er in de gemeente woont.