“Grensoverschrijdend gedrag komt nog steeds overal en veel te vaak voor. Niet alleen op het werk, maar bijvoorbeeld ook thuis, in cafés, bij de sportvereniging, op school en op straat.
Bij grensoverschrijdend gedrag brengt iemand een ander schade toe op fysiek, mentaal of emotioneel vlak. Dit uit zich bijvoorbeeld in seksuele intimidatie of zelfs seksueel misbruik, pesterijen, discriminatie of agressie. Grensoverschrijdend gedrag kan overal voorkomen, dus ook binnen organisaties en bedrijven.
Cijfers seksueel geweld
Volgens het CBS zijn er jaarlijks 100.000 slachtoffers van aanranding, verkrachting en/of misbruik. Hiervan is 90% vrouw en 10% man. Wordt fysieke seksuele intimidatie zoals ongewenste aanrakingen meegeteld, dan ligt het aantal slachtoffers nog veel hoger.
Waar ligt de grens? Van Vlimmeren somt voorbeelden op van grensoverschrijdend gedrag: stalken, dreigen, intimideren, manipuleren, seksueel getinte opmerkingen maken én machtsmisbruik.
Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag? Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat het om gedrag of toenaderingen die seksueel van aard zijn en de grenzen van het slachtoffer overschrijden. Dit kan al dan niet fysiek zijn (De Haas, 2012).
Kinderen vanaf vijftien maanden kunnen seksuele responsen vertonen, zoals blozen, zweten en een verhoogde ademhaling. Jongetjes kunnen een erectie krijgen, hier zijn geen volwassen seksuele gevoelens aan gekoppeld. Vanaf vier jaar kunnen kinderen gevoelens van verliefdheid omschrijven.
Dit kan zich uiten als fysieke of verbale (belediging, scheldwoorden, kwetsende uitingen,…) agressie; - maar ook: iemands werk saboteren; iemand doen falen; de eer opstrijken voor het werk van een collega; weigeren om naar het standpunt van een ander te luisteren; roddelen en kwaadspreken.
Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat iemand over de grenzen van een ander. Bijvoorbeeld ongewenste aanrakingen, online berichten van seksuele aard, seksuele intimidatie of seksueel misbruik. De ander, de omgeving, maar ook die persoon zelf kan daar grote fysieke, mentale en emotionele schade door oplopen.
Wat zijn de gevolgen? Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan negatieve gevolgen hebben voor de lichamelijke en mentale gezondheid. Lichamelijke gevolgen zijn lichamelijk letsel, een zwangerschap of een soa. Mentale gevolgen zijn depressieve klachten, angsten, schuld en schaamte, relatieproblemen en isolement.
Kenmerken van grensoverschrijdend gedrag: • Verbale agressie: grof en kwetsend taalgebruik naar medeleerlingen en/of personeelsleden. Hiertoe worden ook discriminerende en/of seksueel getinte opmerkingen gerekend. Fysieke agressie: zoals slaan, schoppen, bijten en bespugen van medeleerlingen en/of personeelsleden.
Hieronder vallen pesten, treiteren, bang maken, uitschelden, onder druk zetten, overmatige controle uitoefenen, vernederen, krenken. Het kan hier ook gaan om een persoon die van zijn sociale netwerk geïsoleerd wordt.
Afgelopen jaar heeft ruim één op de 10 Nederlanders van 16 jaar en ouder een vorm van seksueel geweld meegemaakt, dat zijn meer dan anderhalf miljoen personen. Jonge vrouwen zijn hier veel vaker slachtoffer.
Van alle werkende vrouwen kreeg in 2021 bijna 11 procent te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag van 'externen'. Dit percentage is hoger dan de 8 procent uit 2020, toen er door thuiswerken en de sluiting van verschillende sectoren minder werknemers op de werkplek aanwezig waren.
Psychisch grensoverschrijdend gedrag gaat over elk incident waarbij een persoon psychisch wordt bedreigd of aangevallen. Voorbeelden zijn schreeuwen, uitschelden, kleineren, vernederen, bedreigen, chanteren, afwijzen, opsluiten, onterechte ernstige beschuldigen, …
Het betreft een overkoepelend begrip waar een veelal gedragingen onder vallen. Denk hierbij aan: seksueel getinte opmerkingen/berichten, het onverhoeds iemand vastpakken, maar uiteraard ook aanranding en verkrachting. Maar niet elke vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag is strafbaar gesteld in Nederland.
Als er sprake is van beloning, dwang, misleiding of druk, dan is er sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat kan fysiek of niet-fysiek zijn. Iemand drogeren is een voorbeeld van fysieke onderdrukking. De gedrogeerde persoon is dan niet bij volle bewustzijn en maakt keuzes die hij of zij niet wil.
Elke vorm van gedrag waarbij jij geen mens van vlees en bloed meer bent, maar een “object” wordt, een “het”, is grensoverschrijding. Elke vorm van gedrag waarbij jij “speciaal” of “exclusief” (jij en ik en niemand anders, niemand mag het weten) wordt gemaakt, is grensoverschrijding.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag (seksuele grensoverschrijding) is een paraplubegrip voor grensoverschrijdend gedrag of toenadering die seksueel van aard is waarbij iemand zonder toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, leeftijds- of ontwikkelingsadequatie, contextadequatie of zelfrespect wordt benaderd, ...
Van ongewenste intimiteiten is sprake wanneer gedragingen door de 'ontvanger' als vervelend, hinderlijk, vernederend of bedreigend worden ervaren. Het kan iedereen overal overkomen. Onderzoek wijst uit dat vrouwen en meisjes vaker ervaring hebben met ongewenste intimiteiten.
Het komt vooral voor bij oudere mannen. Een erectie van een oudere man is soms niet meer zo stijf als die van een jonge man, maar nog wel hard genoeg voor seks. Door bepaalde buigingen tijdens de seks kan in de loop van de tijd littekenweefsel ontstaan.
Peuters raken hun geslachtsdelen aan of stimuleren ze, maar niet met als doel om een orgasme te ervaren.
Bijna driekwart (73%) van de Nederlandse vrouwen is ooit seksueel geïntimideerd; dit komt neer op 4,3 miljoen vrouwen. De helft (51%) van de vrouwen in Nederland heeft in het afgelopen jaar situaties of omgevingen vermeden uit angst voor fysiek of seksueel geweld.
In Nederland geeft één op de acht vrouwen en één op de 25 mannen aan ooit te zijn verkracht. Jongeren tussen de 12 en 24 jaar lopen vier keer meer kans om slachtoffer te worden van een verkrachting dan anderen.