De overheidsfinanciën zijn alle inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid. De inkomsten van de overheid bestaan vooral uit de belastingen en premies die burgers en bedrijven betalen. De overheid geeft dit geld uit aan voorzieningen zoals scholen, wegen en ziekenhuizen.
De Nederlandse overheidsschuld (verderop staatsschuld)25 bedraagt naar verwachting in 2022 49,8% bbp en komt in 2023 uit op 49,5% bbp, wat neerkomt op circa 500 miljard euro (zie figuur 1.2.1).
Met dat geld betalen we alle dingen die nodig zijn in een land. Wegen bijvoorbeeld, maar ook ziekenhuizen en scholen. De brandweer en de politie krijgen uit de belastingopbrengst betaald. En de mensen in ons land die geen geld hebben, hebben ook geld nodig om te wonen en te eten.
De opbrengst van de loon- en inkomstenheffing, de grootste inkomstenbron van de overheid, steeg in 2023 naar 128,4 miljard euro. De toename van 9 procent komt vooral door toegenomen lonen. De inkomsten uit de btw namen door hogere prijzen voor goederen en diensten met 5,5 miljard euro toe tot 79,5 miljard euro.
Van elke 100 euro die wordt uitgegeven, vloeit 38 euro naar de pensioenen en uitkeringen. De pensioenen en ouderenzorg zijn veruit de grootste uitgavenpost in ons land. In totaal ging het in 2023 om ongeveer 59,1 miljard euro, ruim een zesde van alle overheidsuitgaven.
De overheidsfinanciën zijn alle inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid. De inkomsten van de overheid bestaan vooral uit de belastingen en premies die burgers en bedrijven betalen. De overheid geeft dit geld uit aan voorzieningen zoals scholen, wegen en ziekenhuizen.
Belangrijke uitgavencategorieën zijn defensie, gezondheidszorg en sociale zekerheid ; inkomsten- en loonbelastingen zijn de belangrijkste inkomstenbronnen. In FY2022 gaf de federale overheid $ 6,3 biljoen uit. De uitgaven als % van het BBP bedragen 25,1%, bijna 2 procentpunten meer dan het gemiddelde van de afgelopen 50 jaar.
In internationaal opzicht is Nederland een rijk en welvarend land, met een hoog inkomen per hoofd van de bevolking, relatief goed en toegankelijk onderwijs en zorg, en een relatief veilige leefomgeving.
Nederland heeft sinds 1959 een stabiele aardgasvoorraad, toen er een bron werd ontdekt. Momenteel is Nederland goed voor meer dan 25% van alle aardgasreserves in de Europese Unie. In de daaropvolgende decennia genereerde de verkoop van aardgas een aanzienlijke stijging van de inkomsten voor Nederland.
Dan zijn landbouwgoederen, inclusief alle voeding en dranken gemaakt van landbouwproducten, de exportgroep waar de Nederlandse economie het meest aan verdient. Het ging om 44,4 miljard euro in 2022. Na landbouw volgen machines en apparaten, fabricaten, chemische producten, energie en vervoermaterieel.
Het niveau van de overheidsschuld is in Europees en internationaal perspectief relatief laag en wordt gedrukt door de aanhoudend hoge inflatie. De schuldquote bedraagt naar verwachting 47,6% bbp in 2023 en 47,3% bbp in 2024, wat neerkomt op circa 510 miljard euro in 2024.
In 2020 gaf een gemiddeld huishouden ruim 35 duizend euro uit. Een derde gaat op aan huisvesting, water en energie. Aan eten, drinken en genotmiddelen zoals alcohol en tabak wordt bijna een vijfde uitgegeven. Buitenhuis werd een kwart gespendeerd aan vervoer, recreatie en horeca.
U betaalt in Nederland belasting over uw inkomen, over uw financiële belangen in een bedrijf en over uw spaargeld en beleggingen . De Belastingdienst int inkomstenbelasting. Met de belastingopbrengsten betaalt zij onder meer wegen, uitkeringen en de rechtspraak.
Dankzij een florerende economie, vooral gebaseerd op financiële dienstverlening en toerisme, heeft San Marino een van de hoogste inkomens per hoofd, zeer lage werkloosheid, geen staatsschuld en een begrotingsoverschot. San Marino is het enige land ter wereld met meer auto's dan inwoners.
In slechtere economische tijden dalen tijdelijk de belastinginkomsten.Dan leent het Rijk geld om alsnog alle uitgaven te kunnen doen: de staatsschuld loopt nu op. Dat is de schuld van alleen de Rijksoverheid.
Zoals Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum in Hoorn, uitlegt: “'The Dutch Era' impliceert geen subjectief waardeoordeel. Het laat ruimte voor beide kanten van het verhaal. 'The Golden Age' niet.” In de 17e eeuw was Nederland waarschijnlijk het rijkste land ter wereld.
Maar het fundament van de rijkdom werd gelegd met de handel in Europa: de graanhandel en houthandel op het Oostzeegebied of moedernegotie. In de Europese- en wereldeconomie ging Amsterdam een zeer belangrijke rol spelen. De bloeiende handel leidde tot een grote en zeer rijke klasse van kooplieden.
Mensen die de magische grens van een miljoen euro voorbijgaan, kun je best rijk noemen. Volgens cijfers uit 2020 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn er 278.000 huishoudens in Nederland met een vermogen van een miljoen euro of meer.
Duitsland vierde economie wereldwijd
Ten opzichte van Nederland is het Duitse bbp ruim vier keer zo groot. Op haar beurt neemt Nederland qua bbp de zeventiende plek in wereldwijd. Duitsland is ook de grootste economie van de EU-28.
Criminaliteit (48 procent) en milieuvervuiling (45 procent) worden het vaakst gezien als een (heel) groot probleem1. Daarnaast zegt 28 procent dat de mentaliteit van de bevolking een (heel) groot probleem is, 25 procent vindt dat van de bevolkingsdichtheid en 20 procent van de multiculturele samenleving.
De verschillen tussen Nederland en België zijn nog groter voor de gepensioneerde bevolking. In Nederland ligt het inkomen van 6 procent van de senioren onder de armoedegrens, in België is dat 23 procent, bijna viermaal meer.
Over het algemeen wijst het Congres meer dan de helft van het discretionaire budget toe aan nationale defensie en de rest aan de financiering van het bestuur van andere agentschappen en programma's . Deze programma's variëren van transport, onderwijs, huisvesting en sociale dienstprogramma's, evenals wetenschap en milieuorganisaties.
Verdeel in drie soorten uitgaven
Het gaat om de boodschappen en kosten voor eten en drinken, om was- en schoonmaakmiddelen en persoonlijke verzorging.
Inkomsten overheid naar ruim 457 miljard euro
De overheidsinkomsten stegen in 2023 met ruim 28 miljard euro naar 457,4 miljard euro. De stijging is weliswaar kleiner dan in 2022, maar groter dan in de meeste voorgaande jaren.