Als de omstandigheden gunstig zijn kan men donder erg ver horen. Wanneer er veel bewolking is, wat vaak het geval is bij een onweer, kan het zijn dat de bliksem van op grote afstand niet zichtbaar is, maar dat wel het geluid van de donder wordt waargenomen. Omgekeerd wordt soms enkel de bliksem gezien.
Men spreekt van weerlicht wanneer men een oplichtende hemel waarneemt zonder een donderslag te horen. In gunstige omstandigheden kan het onweer worden waargenomen van enkele tientallen kilometers tot wel 200 km ver of meer.
Een donderslag komt steeds na de bliksem. Dat komt enerzijds omdat de donder pas ontstaat na de bliksem en anderzijds omdat de bliksem zich ook veel sneller voortbeweegt dan de donder. Een bliksemflits plant zich zeer snel voort met de snelheid van het licht. Deze bedraagt zo'n 300 000 kilometer per seconde.
Bliksem en donder
Een ontlading ontstaat bij een groot ladingsverschil dat wordt veroorzaakt door stijgende en dalende bewegingen in de wolk. Donder wordt veroorzaakt doordat de lucht die direct grenst aan de bliksemschicht plotseling zeer sterk wordt verwarmd en daardoor zeer snel uitzet.
Het lijkt een klassiek fabeltje, maar het is toch echt waar: vermijd contact met stromend water. Slaat de bliksem dichtbij in, dan zoekt de stroom een uitweg langs leidingen. Dus niet alleen een douche en een bad kunnen gevaarlijk zijn, of kranen in het algemeen, maar ook radiatoren. Fietsen.
Haal dus altijd gelijk de stekkers van alle elektrische apparatuur uit het stopcontact als het onweert. Zelfs de oplader van uw mobiele telefoon. Blikseminslag kan er namelijk voor zorgen dat alle stoppen doorslaan en dat de apparaten onherstelbare schade oplopen.
Sluit ramen en deuren. Blijf weg van de ramen. Het licht van de bliksem is immers bijzonder fel en een nabije inslag kan je verblinden. Blijf uit de buurt van stromend water in de woning.
Centraal Afrika en Florida tellen de meeste bliksems. Dat blijkt uit satellietmetingen van de NASA, die wereldwijd in kaart zijn gebracht. Door de warmte stijgt de lucht daar sterk waardoor gemakkelijk buien ontstaan.
Maar op welke afstand is de donder te horen? Geluidsgolven worden voor een deel door de atmosfeer geabsorbeerd. De bovengrens ligt hierdoor op ca. 18 km.
Joseph Dwyer, Ningyu Liu en Hamid Rassoul denken dat onweerswolken in staat zijn om behalve 'normale' bliksem ook 'donkere bliksem' te produceren, die weinig licht bevatten, maar des te meer gammastraling. Bij die donkere bliksems komen elektronen en hun antimaterie-partner positronen aan te pas.
Dat heeft dus te maken met de temperatuurverschillen die nodig zijn om een onweersbui te laten ontstaan. Gedurende de dag kan de zon ervoor zorgen dat het aardoppervlak flink wordt verwarmd en de luchtvochtigheid zodoende stijgt, waardoor het contrast met een koude luchtstroom 's avonds des te groter wordt.
Donder gaat steeds gepaard met bliksem en omgekeerd. Door de extreme hitte die in minder dan een duizendste van een seconde ontstaat in een bliksemschicht, zet de lucht er zeer sterk uit en ontstaat een drukgolf die te horen is als donder.
Licht gaat sneller dan geluid
De lichtsnelheid is ongeveer 300.000 kilometer per seconde. Het licht, de bliksemflits, is dus heel snel bij je. Veel sneller dan het geluid (de donder). Want de snelheid van geluid is ongeveer 330 meter per seconde.
Is het gevaarlijk om je raam open of dicht te doen als het onweert? Absoluut. De kans dat de bliksem inslaat is niet zo groot, maar het weerlicht is erg fel, waardoor je verblind kunt worden. Bovendien veroorzaakt een blikseminslag een enorme klap, waardoor de ramen kunnen springen.
Tel het aantal seconden tussen bliksemflits en donder. Zo weet je hoe ver het onweer bij je vandaan is: 1 seconde komt overeen met een afstand van ongeveer 300 meter. Tel je minder dan 10 seconden, dan is het onweer gevaarlijk dichtbij.
Houd ramen en deuren gesloten, bliksem wordt aangetrokken door tocht. Blijf uit de buurt van koperen leidingen en elektrische kabels. Haal alle stekkers uit het stopcontact (dus niet bellen met een telefoon die in het stopcontact zit). Ga niet douchen of in bad, vermijd bij voorkeur contact met stromend water.
Schuil niet onder een boom
Bomen trekken bliksem aan en daarom is het ontzettend gevaarlijk om onder een boom te schuilen. Helemaal als die boom alleen staat, of in de buurt van een metalen afrastering. Ben je toch in een bos, ga dan gehurkt op de grond zitten op een plek waar veel kleine bomen bij elkaar staan.
Het Europees grondgebied krijgt gemiddeld 350 dagen per jaar te maken met bliksem. Dat wil zeggen dat er elke dag wel ergens in Europa een blikseminslag is. Augustus blijft in West-Europa de maand met de meeste blikseminslagen.
Reacties. Dat ligt aan de omstandigheden waardoor onweer ontstaat, dat zijn de omstandigheden waardoor je ook regenbuien krijgt. Omdat het toch een heel plaatselijk gebeuren is kan het dus best zo zijn dat je onweer hoort wat wat verder bij je vandaag is en dat het bij jou dus droog blijft (maar elders dus wel regent).
Eén zo'n warmte onweersbui duurt gemiddeld 1/2 tot 1 uur. Maar blijven meestal op één plaats hangen.
In een huis ben je ook redelijk veilig, mits je niet in de buurt van koperen leidingen of elektrische kabels bent. Ook schijnt douchen en badderen een afrader te zijn. De kans dat je geraakt wordt door de bliksem is gemiddeld 1 op 2 miljoen.
Je kunt het beste naar binnen gaan, maar ook in de auto ben je veilig voor blikseminslag. In het open veld of in een open boot op het water loop je meer gevaar. Probeer bij naderend onweer zo snel mogelijk de wal te bereiken en maakt je in het open veld zo klein mogelijk.
Douchen en afwassen
Doordat stroom bij blikseminslag ook via leidingen binnen kan komen én water stroom kan geleiden, is het beter om ook alles waar water uit komt, te mijden. Een douche nemen, je handen wassen of de afwas doen, kun je dus beter uitstellen tot de bui over is.