Ook kan de minister een straf of maatregel veranderen of verminderen. Dit heet gratie verlenen. Het Openbaar Ministerie en de rechter adviseren de minister hierbij en de Koning ondertekent het besluit om gratie te verlenen. U kunt als veroordeelde een gratieverzoek indienen.
Zijne Majesteit de Koning verleent gratie bij Koninklijk Besluit. Hij doet dit na advies van in voorkomend geval het Openbaar Ministerie en in ieder geval de rechter en de minister voor Rechtsbescherming. Alle voorstellen tot gratieverlening worden persoonlijk voorgelegd aan de koning.
Uit cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid blijkt dat vorig jaar 657 gratieverzoeken werden gedaan, waarvan er 131 werden verleend. Het jaar daarvoor werden 87 van de 558 gratieverzoeken ingewilligd. Over deze jaren hebben dus ongeveer 1 op de 6 verzoeken tot toewijzing geleid.
Gratie wordt volgens Knoops slechts verleend in "uitzonderlijke gevallen". "Dan moet u denken aan buitengewone humanitaire omstandigheden die niet eerder bekend waren bij de rechtbank of het hof, of omstandigheden die hebben gemaakt dat iemand een totaal ander leven is gaan leiden of gaat leiden."
De Koning kan straffen en maatregelen die door de strafrechter zijn opgelegd kwijtschelden. Of hij kan ze verminderen of veranderen. Dit heet gratie verlenen. Gratie is mogelijk als het bijdraagt aan een rechtvaardige, menselijke en doelmatige uitvoering van de straf.
De zwaarste straf die in Nederland opgelegd kan worden is levenslange gevangenisstraf. Levenslang betekent voor het leven. Aan een levenslang gestrafte kan door de Koning gratie worden verleend.
Gratie verlenen is het geheel of gedeeltelijk kwijtschelden van een door de rechter opgelegde straf. Het recht om gratie te verlenen komt toe aan de Koning.
Tijdelijke of levenslange gevangenisstraf
De levenslange gevangenisstraf is de zwaarste straf die Nederland kent. Alleen mensen die de meest ernstige misdrijven hebben gepleegd krijgen deze straf. Het gaat dan bijvoorbeeld om moord of terrorisme. Levenslang was in Nederland decennia lang ook echt levenslang.
Het aantal keer dat in in Nederland gratie wordt verleend, is sterk gedaald. De afgelopen vijf jaar werd 784 keer gratie verleend aan veroordeelden.
Introductie. Zowel veroordeelden, als hun advocaat, reclasseringsambtenaar of familieleden kunnen een gratieverzoek indienen. Een gratieverzoek indienen heeft alleen zin als de omstandigheden van de veroordeelde zijn gewijzigd ten opzichte van het moment waarop het vonnis is uitgesproken.
Vandaag werd bekend dat oud-presentator Frank Masmeijer gratie heeft gekregen. Ruim zeven jaar zat hij in de cel vanwege drugssmokkel, inmiddels is hij weer op vrije voeten. Veel is nog onduidelijk over de gratieverlening. Masmeijer heeft niks losgelaten over de reden van zijn vrijlating.
Vanochtend werd bekend dat Masmeijer gratie is verleend door koning Willem-Alexander. Daarbij speelde zijn vriendin Anita een belangrijke rol. Masmeijer was in 2017 veroordeeld tot acht jaar cel voor zijn rol in de smokkel van honderden kilo's cocaïne via de haven van Antwerpen.
In de Verenigde Staten verschilt de opvatting van levenslang sterk per staat. Meestal wordt er geen 'levenslang' gegeven, maar een straf die veel langer is dan een normaal mensenleven (bijvoorbeeld 200 jaar voor meerdere moorden).
Het gaat om mensen die volgens het Nederlands strafrecht veroordeeld zijn, dus niet bijvoorbeeld door het Internationaal Strafhof in Den Haag. Levenslange gevangenisstraf is in Nederland de zwaarste straf die door een rechtbank kan worden opgelegd.
(de moordenaar van Theo van Gogh), tramschutter Gökmen Tanis en de Koerdische bendeleider Hüseyin Baybaşin. De levenslang gestrafte die momenteel het langst vastzit is Edwin Senff, hij zit sinds 1994 vast voor doodslag en tweemaal poging doodslag in Badhoevedorp.
Processen die tot de doodstraf leiden, kosten er gemiddeld 1,1 miljoen dollar meer dan andere zaken. Ook in andere staten is het verschil enorm. In Washington kostte een proces dat uitmondt in de doodstraf in 2007 gemiddeld 467.000 dollar meer dan andere zaken. In Texas bedraagt de meerprijs zelfs 2,3 miljoen dollar.
Kun je je straf afkopen? In bepaalde gevallen kunnen de politie en de officier van justitie de zaak zelf afhandelen. De officier van justitie kan bijvoorbeeld iemand een transactie aanbieden. Gaat de verdachte hierop in, dan betaalt hij een bepaald geldbedrag en is hij van de zaak af.
Voor moord kan een levenslange gevangenisstraf worden opgelegd of een maximale tijdelijke gevangenisstraf van 30 jaar. Voor doodslag is de maximale gevangenisstraf 15 jaar. Indien er sprake is van nog een ander strafbaar feit dat bewezen wordt verklaard, dan kan deze straf met maximaal 1/3 worden verhoogd tot 20 jaar.
Gratie kan dus ook worden herroepen. Dat gebeurt opnieuw bij koninklijk besluit (art. 17 Gratiewet). De gedachte dat gratie niet wordt verleend voordat advies is ingewonnen bij de rechter, is al oud.
Bij de gratie Gods of bij der gratiën Gods is sinds de Middeleeuwen de gangbare formule in officiële documenten, zoals oorkonden en besluiten, waarmee gezegd werd of wordt dat de ondertekenaar de waardigheid van machthebber aan Gods genade (Latijn: gratia) te danken heeft.
Langste gevangenisstraf
De langste gevangenisstraffen die voor zover tot op heden zijn opgelegd zijn die aan de Amerikanen Darron Bennalford Anderson (10.750 jaar in 1997) en Dudley Wayne Kyzer (10.000 jaar + 2 maal levenslang in 1981).
32 en p. 39). Na langdurige (verplichte) detentie is (voorwaardelijke) invrijheidstelling (VI) mogelijk in Estland (na 30 jaar), Litouwen en Italië (26 jaar), Polen, Slowakije en Moldavië (25 jaar), Tsjechië, Roemenië en Turkije (20 jaar).
In Marokko betekent levenslang minimaal 30 jaar gevangenisstraf. Pas na 30 jaar is gratie van de koning mogelijk.
De meeste landen in Europa hebben de doodstraf als zwaarst mogelijke straf in de loop der tijd afgeschaft. Anno 2019 wordt zij alleen nog in Wit-Rusland daadwerkelijk voltrokken.
Levenslang in België
In België komt die straf doorgaans neer op 30 jaar. Alleen hele zware gevallen, mensen die in hun criminele gedrag kunnen terugvallen, blijven opgesloten. Voor de meeste mensen die veroordeeld zijn tot levenslang bestaat de mogelijkheid tot vervroegd vrijkomen.