Transvetzuren komen van nature voor in dierlijke producten als roomboter, melk, kaas en vlees van herkauwers (koeien en schapen), maar ook in bewerkte producten. Verder worden transvetzuren gevormd wanneer plantaardige oliën, zoals zonnebloemolie, zo bewerkt worden dat deze op kamertemperatuur vast zijn.
Zonnebloemolie bevat per 100 gram 879 kcal en in totaal 99,5 gram vet. Hiervan is 10,6 gram verzadigd en 0 gram transvet. Zonnebloemolie bevat vooral onverzadigde, gezonde vetten. Hiervan is 28,1 gram enkelvoudig onverzadigd en 56,7 gram meervoudig onverzadigd.
Transvetten of transvetzuren zijn een vetsoort van het type onverzadigd vet. In het algemeen zien we onverzadigde vetten als gezonde vetten, maar transvetten zijn als enige van de onverzadigde vetzuren juist ongezonde vetten. Dit komt door de scheikundige structuur. Transvet is qua scheikundige structuur niet flexibel.
Het maakt de olie nog langer houdbaar en extra bestand tegen verhitting. Een groot nadeel van dit gedeeltelijke hardingsproces is dat het transvetten produceert. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat deze soort vetten erg ongezond zijn en het risico op hartaandoeningen kunnen verhogen (1).
Zonnebloemolie kan gevaarlijke transvetten bevatten. Plantaardige oliën, waaronder zonnebloemolie, zijn hoog in essentiële omega-6 vetzuren waardoor de broodnodige balans tussen omega-6 en omega-3 vetzuren in het lichaam wordt verstoord.
Samengevat is dit de conclusie. Als je een olie of vet niet verhit, dan zijn olijf-, koolzaad-, soja-, arachide-, zonnebloem-, maïsolie en andere plantaardige oliën de betere keuzes. Dat is omdat ze vooral onverzadigde vetten bevatten en zo helpen de verzadigd vet consumptie te beperken.
Deze geharde olie zit bijvoorbeeld in margarine, pindakaas (NIET als er een laagje olie op drijft als je de pot openmaakt) en plantaardig vast frituurvet. Transvetten ontstaan in de fabriek. Onbewerkte producten bevatten nooit verkeerde transvetten. En dus is kokosolie geheel transvet vrij.
Hoeveel transvet mag ik maximaal binnenkrijgen? De Gezondheidsraad raadt aan om te zorgen dat niet meer dan 1% van de calorieën (= 1 energieprocent) die je op een dag nodig hebt van transvet komt. Voor een vrouw die 2.000 kilocalorieën per dag binnenkrijgt, komt dit neer op niet meer dan zo'n 2 gram transvet per dag.
Maar bij koekjes en snacks staat het vaak niet vermeld. Je kunt wel kijken bij de ingrediënten. Als er staat: 'plantaardig vet, gedeeltelijk gehard' of 'gehydrogeneerd vet', dan weet je dat er gebruik is gemaakt van transvetten. Je weet dan alleen nog niet hoeveel transvetten er in het product zitten.
Transvet is een type onverzadigd vet dat juist niet goed is voor de gezondheid. Transvet kan ontstaan bij het gedeeltelijk harden van vetten in de fabriek. Transvetten komen voor in koek, gebak en snacks. Ook melk, roomboter, kaas, rundvlees en schapenvlees kunnen wat transvetten bevatten.
Verzadigde vetten en transvetten zijn slechte vetten omdat ze het cholesterolgehalte in het bloed kunnen verhogen. Onverzadigde vetten zijn goede vetten, omdat ze bijdragen tot de instandhouding van een normaal cholesterolgehalte in het bloed en daarmee een bijdrage aan de hartgezondheid leveren.
Zonnebloemolie bevat duidelijk meer vitamine E dan olijfolie, wat de cellen, celwand, bloedbaan en weefsels beschermt. Ook bevat zonnebloemolie meer vitamine K, wat nodig is voor een goede bloedstolling. Olijfolie bevat dan weer meer omega 3-vetzuren, die beschermen tegen hart- en vaatziekten.
Bakken in zonnebloemolie
Dat het rookpunt van zonnebloemolie op 227 graden Celsius zit is een voordeel ten opzichte van olijfolie. Toch wordt olijfolie aangeraden. Dit komt vooral door het feit dat zonnebloemolie relatief veel meervoudige onverzadigde vetten kent wanneer je dit vergelijkt met olijfolie.
Bak, braad, wok of frituur bij voorkeur in gewone (goedkope) olijfolie, arachideolie, zonnebloemolie of maïsolie. Lijnzaadolie en extra vierge olijfolie kun je beter niet verhitten.
Transvet is nog slechter voor de gezondheid dan verzadigd vet. Het verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Door zoveel mogelijk te kiezen voor halfvolle of magere zuivel, beperk je de inname van transvet.
Het maken van een lijst met producten waar transvetten inzitten is daarom vrij ingewikkeld. Je kan wel kijken of er gedeeltelijk gehydrolyseerde plantaardige oliën en vetten in de ingrediëntenlijst staan. Hoe hoger het percentage daarvan is, hoe meer transvet een product (waarschijnlijk) bevat.
Becel producten bevatten minder dan 1 % transvet, afkomstig uit de plantaardige oliën in het product. Toen nog niet bekend was dat transvetten schadelijk waren, werd er een andere techniek gebruikt om de oliën in margarine te verharden, waarbij transvet ontstond.
Kokosolie of kokosvet is niet gezonder dan andere oliesoorten, zoals zonnebloemolie. Het staat vast dat kokosvet erg veel verzadigd vet bevat. Verzadigd vet verhoogt je slechte cholesterol en dit vergroot het risico op hart- en vaatziekten.
Palmolie wordt gewonnen uit het vruchtvlees van de palmvrucht van de oliepalm. Palmpit-olie uit het zaad van deze palm. De olie heeft geen eigen smaak en verbetert de smeerbaarheid van producten of maakt deze luchtig of knapperig. Het is de opvolger van transvetten, die voorheen veel in levensmiddelen verwerkt zijn.
Conclusie, is olijfolie gezond(er)?
Zowel extra vierge olijfolie als kokosolie hebben gezondheidsbevorderende effecten. Toch is de Voedingswaardetabel duidelijk in zijn oordeel: waar extra vierge olijfolie een 8,3 scoort op gezondheidswaarde, scoort kokosolie een 5,6.
Vanuit een gezondheid perspectief is olie een stuk gezonder dan boter om mee te bakken. Olie bevat veel minder verzadigde vetten dan boter. Ook met die reden in ons achterhoofd is het altijd beter om voornamelijk te werken met olie in plaats van boter.
Koudgeperste zonnebloemolie is het meest geschikt om koude gerechten mee op smaak te brengen of te bereiden, terwijl geraffineerde zonnebloemolie meer geschikt is om mee te bakken en te braden in de pan.
Raapzaadolie is gezond door het hoge onverzadigd vetgehalte
Zonnebloemolie: 10% verzadigd vet, 90% onverzadigd vet. Raapzaadolie: 7% verzadigd vet, 93% onverzadigd vet.