Fijnstof is onzichtbaar voor het blote oog. Het wordt pas zichtbaar als bij bepaalde weersomstandigheden smog ontstaat.
Van alle vormen van luchtverontreiniging is fijnstof het meest schadelijk voor de gezondheid. Fijnstof is een verzamelnaam voor hele kleine deeltjes die in de lucht zweven. De deeltjes kun je met het blote oog niet zien: ze zijn maar een paar micrometer groot (1 micrometer is duizend keer kleiner dan een millimeter).
Het oogt als de as van een sigaret. Qua volume is het vergelijkbaar met een vingerkootje van een niet al te fragiele volwassene. De donkerste, poepbruine borden en bekers zitten vol ingeademde fijnstof van een 85-jarige stedeling.
Hoe kleiner ze zijn, hoe verder ze doordringen in de longen. 'Deeltjes groter dan 10 µm blijven grotendeels hangen in je keel of je strottenhoofd, waar ze niet veel kwaad doen. Problematisch wordt het bij fijn stof met deeltjes kleiner dan 2,5 µm.
Fijnstof kun je meten in huis met een fijnstofmeter. Met een fijnstofmeter tel je snel en nauwkeurig het aantal fijnstofdeeltjes in je binnenlucht.
Zelf al deze stoffen gaan meten is niet mogelijk. Voor stikstofdioxide, ozon en een deel van het fijnstof zijn sensoren en betaalbare meetapparaten beschikbaar. Bij de fijnstof moet worden bedacht dat de kleinere deeltjes, met diameters onder 0.5 miljoenste meter (micrometer), niet worden geregistreerd.
In uw huis komt zonder twijfel fijnstof voor. Een deel komt van buiten naar binnen, vooral veroorzaakt door uitlaatgassen en uitstoot van de industrie. Maar ook binnenshuis kan het ontstaan. Froukje van Dijken: 'Fijnstof in huis komt vooral vrij bij verbranding.
Deze deeltjes kunnen doordringen tot in de longen en een beperkt deel blijft daar achter na inademen. PM0,1: Dit zijn deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer. PM0,1 zijn dus nanodeeltjes en worden ook wel ultrafijnstof genoemd. Ultrafijnstof dat in de luchtwegen en longen achterblijft kan in de bloedbaan terechtkomen.
Van alle Nederlandse steden is de schoonste lucht gemeten in Groningen. In Nijmegen en Amsterdam is de luchtkwaliteit het slechtste. Ook Europees gezien scoort Groningen goed, maar de schoonste lucht wordt ingeademd door de inwoners van het Zweedse Umeå.
Het verkeer (weg en water) is de grootste bron van fijnstof, vooral door het gebruik van diesel. Het verkeer stoot zo'n 40% van het fijnstof uit. Daarin wordt ze op de voet gevolgd door de industrie die ongeveer evenveel uitstoot. Daarna volgt de landbouw die zo'n 23% van het fijnstof uitstoot.
Wat zijn de gevaren van fijnstof? Smog door fijnstof in de lucht kan volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) astma-aanvallen, benauwdheid en hoesten veroorzaken. Ook is het slecht voor hart en bloedvaten. De gezondheidsschade is groter als de concentratie fijnstof hoger is.
De meest gebruikte meetmethoden voor fijn stof zijn die op basis van de verzwakking van ß-straling en van de oscillerende microbalans. Deze metingen geven informatie over de massa van het stof in lucht maar niet over de samenstelling ervan.
Mensen die naast een snelweg wonen hebben een verhoogde kans op luchtwegaandoeningen en hart- en vaatziekten. Dat zeggen deskundigen in een uitzending van het televisieprogramma Zembla. Het kan volgens onderzoeksbureau RIVM ook zorgen voor astma-aanvallen, benauwdheid en hoestbuien.
Jaarlijks sterven wereldwijd zeven miljoen mensen aan de gevolgen van luchtvervuiling.
Een goede luchtreiniger fijnstof helpt goed bij het schoonmaken van lucht die verontreinigd is met fijnstof. Uiteraard kan dat alleen binnenshuis. Een luchtreiniger met HEPA filter (dat de kleinste stof deeltjes uit de lucht haalt) in combinatie met een ionisator zijn het meest effectief.
Je kunt daarvoor kijken op www.luchtmeetnet.nl , waar de resultaten van onder andere RIVM, GGD Amsterdam en DCMR op staan. Op luchtmeetnet.nl kun je per stof de concentratie zien bij jou in de buurt op dit moment. Als er geen meetpunt bij jou in de buurt is, kun je kijken op de kaarten van Atlas Leefomgeving.
PALENCIA – Het is niet de eerste keer dat een plaats in Spanje bovenaan de lijst staat van gemeenten met de schoonste lucht. In 2017 had volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het 65 inwoners tellende dorp Campisábalos in Castilla-La Mancha de schoonste lucht van Europa en derde ter wereld.
De schoonste lucht, het zuiverste water en het meeste groen? The winner is … Zwitserland!
De schoonste lucht werd gevonden in Nieuw-Caledonië, een eilandengroep in de Grote Oceaan. Onder de ontwikkelde landen had Finland de beste luchtkwaliteit. Er waren wereldwijd wel 222 steden die het doel haalden. Het probleem zit in fijnstof dat kleiner is dan 2,5 micrometer per deeltje.
Opmerkelijk: Hoogeveen staat wel in de top 3 van meest zwerfafvalboetes van het land. Van alle boetes in Nederland voor het dumpen van afval is tussen 2014 en 2020 1,7 procent uitgedeeld in de provincie Drenthe.
Langdurige blootstelling aan fijn stof
Longkanker en chronisch, obstructieve longziekte (COPD), vermindering van de longfunctie, verergering (en ontstaan) van astma (vooral bij kinderen), toename van luchtwegklachten zoals piepen, hoesten en kortademigheid.
Fijnstof kan door menselijk handelen in de lucht worden gebracht. De belangrijkste bronnen hiervan zijn transport, industrie en landbouw. Zeezoutkristallen en bodemstof zijn voorbeelden van natuurlijk fijnstof. Daarnaast bevat fijnstof moleculen die een rol spelen bij verzuring, zoals stikstofoxiden en ammoniak.
Fijnstofdeeltjes kunnen zowel van antropogene (door de mens veroorzaakt) als van natuurlijke bronnen komen. Vulkaanuitbarstingen, bodemerosie, zeezout of de aanvoer van woestijnzand kunnen natuurlijke bronnen van fijn stof zijn. Ook stuifmeel (van plantaardige oorsprong) kan een component van fijn stof zijn.
Door een nieuwe rekenmethode van het RIVM blijkt dat houtstook de oorzaak is van 23 procent van de uitstoot van fijnstof in Nederland. Eerder werd van 10 procent uitgegaan. Voorheen werd fijnstof dat vlak buiten een schoorsteen condenseert niet meegerekend.
Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mens en milieu. Maar sommige chemische verbindingen van stikstof zijn dat wel. In de lucht zijn dat vooral stikstofoxiden (NO en NO2) en ammoniak (NH3). Als deze stoffen met elkaar reageren kan fijnstof ontstaan (secundair fijnstof).