Het water van de Oosterschelde is zout. De invloed van het zout is ook nog te merken aan de binnenkant van de dijk. Het zoute water dringt diep onder de dijk door en komt op be- paalde plaatsen achter de dijk weer omhoog.
Brak water en kwel
Het water in Saeftinghe is brak: een mengsel van zout zeewater en zoet rivierwater. Het zoutgehalte in de Westerschelde verschuift met het getij: bij vloed dringt het zoute zeewater dieper landinwaarts, bij eb ligt de zoutgrens meer richting de kust.
Met de aanleg van de stormvloedkering bleef de Oosterschelde zout en door slechte kwaliteit van het Rijnwater in de jaren '70 werd de verzoeting van de Grevelingen uitgesteld. Zo werden de Zeeuwse grote wateren zouter dan ooit. Het gaat nu al jaren bergafwaarts met de waternatuur van de Oosterschelde en de Grevelingen.
Het oorspronkelijke Deltaplan voorzag dan wel in een zoet Zeeuws merengebied, maar uiteindelijk bleven Oosterschelde en Grevelingen geheel zout.
In 1994 werden de volgende soorten als typisch voor de Oosterschelde aangemerkt: de zee-anjelier, mossel, platte oester, wulk, strandkrab, schelpkokerworm, haring, schar, wijting, gewone zeedonderpad, botervis, bot, schol, zwarte grondel, steenbolk en puitaal.
De meeste zeehonden leven in de Voordelta. Maar je ziet ook zeehonden in het Grevelingenmeer, de Westerschelde in het Nationaal Park Oosterschelde. Bijvoorbeeld op de Roggenplaat in de Oosterschelde. Vanaf het uitzichtpunt op de Plompe Toren op Schouwen-Duiveland heb je goede kans om ze te spotten.
Door de klimaatverandering neemt de vraag naar zoet water toe. In onze zilte provincie hebben we alleen weinig natuurlijke bronnen. Agrariërs zijn voor een groot deel aangewezen op regenwater om hun gewassen te telen.
Ontstaan zoet water
Het water uit de zeeën en oceanen verdampt continu. Tijdens deze verdamping blijft het zout achter. Op deze manier ontstaat zoet water. Het zoete water valt na verdamping weer als regen, hagel of sneeuw neer op het land en komt in meren, rivieren en ondergrondse bronnen terecht.
In het Schelde-estuarium mengt het zoete water uit het Scheldestroomgebied zich met het zoute water uit de Noordzee. Het zout in zeewater wordt aangegeven met het chloridegehalte, uitgedrukt in g Cl-/l. In zeewater zit ruim 19 g chloride per liter, in zoet water zit minder dan 0,3 g chloride per liter.
De Oosterscheldekering is het grootste en beroemdste Deltawerk. De 9 km lange stormvloedkering sluit de Oosterschelde af bij dreigend hoogwater. Tussen Schouwen-Duiveland en Noord-Beveland werd tussen 1976 en 1986 de Oosterscheldekering gebouwd. Het is Nederlands grootste stormvloedkering.
De Grevelingen, op de grens van Zeeland en Zuid-Holland, is het grootste zoutwatermeer van Europa. Het zoute water is er helderder dan waar ook in Nederland en favoriet bij sportduikers. Met de aanleg van de Brouwersdam in 1971 werd de verbinding tussen deze zeearm en de Noordzee afgesloten.
Aan de voet van het Transarctisch Gebergte treffen we het Don Juanmeer aan. Met een zoutgehalte van zo'n 40% is het het zoutste meer op aarde, dat zelfs bij een temperatuur van -50 graden Celsius niet bevriest.
Brak water komt voor in het kustgebied en de laagveengebieden die ooit onder invloed van de zee gestaan hebben. Het gaat vaak om ondiepe en kleine watertjes; kolkgaten, poelen en dobben van kwelders of inlagen en kwelsloten achter de dijk, maar ook om oude (geïsoleerd liggende) kreken.
Alleen al in de Nieuwe Waterweg is zo'n 800 kubieke meter Rijnwater per seconde nodig om het zoute zeewater tegen te houden. Dat is dus bijna al het water dat nu via de Rijn ons land binnenkomt.
Bij de Noordpool ook door het vele zoete water dat wordt aangevoerd door de grote Siberische rivieren. Ook de Oostzee is minder zout, minder dan 25‰, doordat er veel rivieren in uitstromen en er weinig verdamping is. Het noorden van de Botnische Golf kan zelfs zoet worden genoemd.
Zeewater is echter niet overal even zout. In de Baltische Zee is het water het minst zout en in de Dode Zee is het water zo zout dat je erop kunt drijven.
Uit die modellen blijkt dat haaien (en roggen) in zout water minder goed blijven drijven. Wanneer een haai wil voorkomen dat hij zinkt, kan hij twee dingen doen. Hij kan zich actiever inzetten om hoogte te houden (maar het nadeel is dat dat veel energie kost). Of hij kan een grotere lever ontwikkelen.
Door lagere waterstanden in de rivieren trekt het zeewater in deltagebieden zoals in Zeeland meer het land in. Aangezien de landbouw grondwater onttrekt om te irrigeren, wordt ook dat irrigatiewater steeds zouter.
Zwemmen in de Oosterschelde is heerlijk! Een wereld van slikken, schorren en zandplaten waarbij het getij twee keer per dag het landschap volledig transformeert. Het natuurgebied was oorspronkelijk een riviermonding met een open verbinding naar zee.
Voor vissen in de Oosterschelde, Westerschelde en Noordzee heb je namelijk geen Vispas nodig. Je mag niet helemaal losgaan: maximaal 3 haken per hengel. Voor vissen in het Veerse Meer, Grevelingenmeer en voor spitten kun je een ZeeVISpas aanschaffen.
Deltawerken: bescherming tegen hoogwater vanuit zee
De Deltawerken in Nederland zijn gebouwd om ons land te beschermen tegen hoogwater vanuit de Noordzee. Een groot deel van Nederland ligt immers onder de zeespiegel. Ook vindt het water via de vele grote rivieren door ons land hun weg naar zee.
Tussen twee uur voor laag water tot een uur na laag water liggen de zeehonden meestal te zonnen op een zandbank. Het beste kan je met verrekijker of een fototoestel met veel zoom kijken. Op die manier zie je de zeehonden ook vanaf het strand.
In de Oosterschelde komen zo'n 150 zeehonden voor. Het gaat om twee soorten, de gewone en de grijze zeehond. Zodra de zandplaten droogvallen bij eb kun je ze zien rusten.