Voor een euro haal je al een liter zonnebloemolie in huis. Om een liter olie te maken heb je ongeveer 2,5 kilo aan zonnebloempitten nodig.
Zonnebloemolie wordt gemaakt uit zonnebloempitten. Een fles zonnebloemolie van 1 liter bevat anderhalve kilo zonnebloempitten. Een zonnebloem kan honderden zonnebloempitten geven, maar die pitjes zijn natuurlijk nog geen anderhalve kilo!
Zonnebloemolie wordt gemaakt door de zaden van de Helianthus annuus plant (zonnebloem) te persen. Deze zaden worden koud geperst met een hydraulische draaipers, of expeller. Een zonnebloempit bevat 39% – 49% olie. Eén persing door de draaipers levert koudgeperste zonnebloemolie op.
Verschillende soorten. Er zijn verschillende zonnebloempitten. De “zwarte olie zonnebloempitten” (pitjes waarvan de schil helemaal zwart is) worden gebruikt om zonnebloemolie uit te persen. De gestreepte zonnebloempitten bevatten minder olie maar kunnen wel weer goed gebruikt worden in voedsel zoals snacks.
Dat komt door de oorlog in Oekraïne, waar Nederlandse bedrijven tweederde van hun zonnebloemolie vandaan halen. Als gevolg van de schaarste raakt het zonnebloemolieschap in de supermarkt leeg. Om tekorten tegen te gaan, wordt de verkoop van zonnebloemolie in supermarkten soms beperkt.
"Er is nog steeds sprake van schaarste", aldus directeur Frans Claassen van MVO. "Ook is een deel van de zonnebloemolie die nu toch uit Oekraïne komt, niet bewerkt. Dat moet dan alsnog gebeuren, wat leidt tot hogere kosten. En er zijn handelaren in het gat gesprongen.
Zonnebloemolie kan gevaarlijke transvetten bevatten. Plantaardige oliën, waaronder zonnebloemolie, zijn hoog in essentiële omega-6 vetzuren waardoor de broodnodige balans tussen omega-6 en omega-3 vetzuren in het lichaam wordt verstoord.
De goedkope, meest gangbare zonnebloemolie wordt gemaakt via een uitgebreide chemische bewerking van zonnebloempitten. Denk aan ontgeuren, bleken, verhitten, abstraheren met petroleum en ontwaxen met zuur [1]. Koud persen is wel mogelijk, maar maakt de olie een stuk duurder.
De prijs van zonnebloemolie is sinds de oorlog in Oekraïne ongeveer verdrievoudigd. Kostte een fles een jaar geleden nog ongeveer een euro, inmiddels betaal je voor diezelfde fles tussen de 3 en 4 euro.
Om 1 liter olijfolie te verkrijgen is ongeveer 5 kilo olijven nodig. Gemiddeld geeft een boom 30 tot 40 kilo olijven.
De olie was wel zwart door de fijne deeltjes van de pit die tijdens het persen meekomen. Deze deeltjes zijn gemakkelijk te verwijderen met behulp van een trechter en koffiefilter.
Ofschoon het al 3 maanden geen druppel heeft geregend, was de opbrengst redelijk. Deze varieerde van 1,6 ton per hectare tot 400 kilo per hectare.
Het is aan te raden gebruikte frituurolie nooit aan te vullen met nieuwe olie. Oude olie kan met zuurstof reageren en ranzig worden. Bovendien ontstaan er sneller schadelijke stoffen zoals PAK's. Als de frituurolie 5 tot 7 keer is gebruikt, is het advies de olie te vervangen.
Zonnebloemen (Helianthus) zijn eenjarig. Je zaait ze vanaf april en dekt de zaden af met ca. 2 cm grond. Voor een sneller resultaat zaai je ze binnen en plant je de zaailingen buiten uit op een zonnige plek.
Zonnebloemolie is bij ons niet te betalen", zegt Guro Kirimoo. "Voorheen reden we ervoor naar Belgie en Duitsland, maar daar betaal je 1,05 euro per fles. In Nederland is de prijs (0,79 euro) veel beter." Volgens Kirimoo is het een lucratieve business om de flessen olie in Oost-Europa vervolgens te verkopen.
Tot 2 maanden na THT-datum en mogelijk langer, mits het er nog goed uitziet en de verpakking heel is.
Supermarkten gaan ertoe over om de verkoop van het aantal flessen zonnebloemolie per klant te beperken. In sommige supers is er nu al geen aanbod meer, meldt brancheorganisatie Centraal bureau Levensmiddelenhandel (CBL). De zonnebloemolie die in Nederland wordt verkocht komt voor twee derde uit Oekraïne.
Zonnebloemolie is de betere grondstof voor frituurolie. Dat heeft vooral met de vetzuursamenstelling te maken. We onderscheiden in zonnebloemolie de normale versie en High Oleic zonnebloemolie. Die laatste soort is veel meer hittebestendig dan de gewone zonnebloemolie.
Maar door de oorlog ontstaan in Europa grote tekorten aan zonnebloemolie. In maart ontstond een run op zonnebloemolie in Nederlandse supermarkten, toen veel klanten het product nog even snel wilden inslaan. Bij sommige supermarkten mogen mensen daarom nog maar één fles per keer kopen.
Nu heb je verschillende soorten vet: verkeerd, verzadigd vet en gezonder, onverzadigd vet. Het is dus het verstandigst om te frituren in onverzadigd vet. Vast frituurvet, zo'n grote bonk vet, is daarom af te raden. Maar vloeibaar frituurvet, olijfolie (maar geen 'extra vierge') en zonnebloemolie zijn prima keuzes.
Nederland haalde in 2021 voor 641 miljoen euro ruwe zonnebloemolie uit andere landen, waarvan 538 miljoen euro (84 procent) uit Oekraïne. Nederland is daarmee niet alleen de grootste importeur van ruwe zonnebloemolie in de Europese Unie, maar ook het land dat de meeste ruwe zonnebloemolie uit Oekraïne haalt.
Productie. In 2014 was de wereldwijde productie van zonnebloemolie 15,8 miljoen ton. De grootste producent was Oekraïne met 4,4 miljoen ton, gevolgd door Rusland (4,1 miljoen ton), Argentinië (0,9), Bulgarije (0,8) en Turkije (0,7).
Zonnebloemolie bevat duidelijk meer vitamine E dan olijfolie, wat de cellen, celwand, bloedbaan en weefsels beschermt. Ook bevat zonnebloemolie meer vitamine K, wat nodig is voor een goede bloedstolling. Olijfolie bevat dan weer meer omega 3-vetzuren, die beschermen tegen hart- en vaatziekten.