Zestien politieke partijen zijn vertegenwoordigd in de Tweede Kamer, dertien in de Eerste Kamer en negen in het Europees Parlement.
De Tweede Kamer wordt eens in de vier jaar (of eerder, als een kabinet tussentijds aftreedt) gekozen door de kiesgerechtigde Nederlandse bevolking en heeft sinds 1956 150 leden. De Tweede Kamer maakt wetten en controleert het regeringsbeleid, en heeft daarvoor meer macht en middelen dan de Eerste Kamer.
Op 23 februari 2021 publiceerde het centraal stembureau de definitieve kandidatenlijsten in de Staatscourant. Het verkiezingsprogramma van tien partijen werd door het Centraal Planbureau (CPB) doorgerekend.
De coalitie werd gevormd door Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD), Democraten 66 (D66), Christen-Democratisch Appèl (CDA) en ChristenUnie (CU), dezelfde partijen als het voorgaande kabinet-Rutte III. De formatie duurde 299 dagen en was daarmee de langste Nederlandse kabinetsformatie.
Het parlement bestaat uit de Eerste Kamer en de Tweede Kamer. Het parlement controleert de regering en is medewetgever. Een wet kan pas ingaan als de Eerste en de Tweede Kamer het wetsontwerp hebben aangenomen.
De kiesdeler is bij verkiezingen het totaal aantal stemmen gedeeld door het aantal zetels dat te verdelen is. Bij een kiessysteem van evenredige vertegenwoordiging is dit in principe ook het aantal benodigde stemmen per te behalen zetel. = 100.000. Voor elke 100.000 behaalde stemmen krijgt een partij dan 1 zetel.
De vereniging Volt Nederland is een Nederlandse politieke partij die deel uitmaakt van de Europese beweging Volt Europa. De partij is vertegenwoordigd in de Tweede Kamer met twee zetels, geleid door Laurens Dassen.
Verkiezingen. Tijdens verkiezingen voor de gemeenteraad, Europese Unie et cetera kan er ook blanco gestemd worden. Een blanco stem wordt in Nederland wel meegerekend in het opkomstpercentage, maar heeft geen invloed op de uitslag van de verkiezingen.
Links-rechts
Linkse partijen pleiten over het algemeen voor een gelijkere welvaartsverdeling en een grotere rol van de staat, terwijl rechtse partijen het belang van individuele verantwoordelijkheid en de vrije markt benadrukken.
Bij een verkiezing van de leden van een gemeenteraad met minder dan 19 zetels komt een politieke partij pas in aanmerking voor een restzetel als minimaal 75% van de kiesdeler is behaald. Bij verkiezingen voor grotere gemeenteraden geldt het vereiste van minimaal 75% van de kiesdeler niet.
Socialistische Partij (SP)
Een stembiljet, stemformulier of kiesbrief is (meestal) een papieren formulier waarop de kiezer zijn of haar stem registreert. Stembiljetten variëren qua vorm. Het kan een klein papiertje zijn waarop de kiezer de naam van de verkiezingskandidaat noteert, wat wel minder anonimiteit garandeert.
Als een stemmende persoon of organisatie voor de onthouding kiezen kan dit betekenen dat deze: Geen interesse of mening over het onderwerp heeft. Zijn mening niet vertegenwoordigd ziet in een mogelijke stemkeuze. Ambivalent is over het gestemde onderwerp.
Actief kiesrecht is het recht om te stemmen, passief kiesrecht het recht om gekozen te worden. Meestal heeft iemand met actief kiesrecht ook passief kiesrecht, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. In Nederland en België zijn in principe alle meerderjarige burgers kiesgerechtigd voor politieke verkiezingen.
Een stempas is in Nederland een verklaring in de vorm van een pas, waarmee een kiesgerechtigde wordt toegestaan binnen het gebied van het orgaan waarvoor een verkiezing wordt gehouden, meestal de gemeente of deelgemeente, aan de stemming deel te nemen.
De sleutel wordt bewaard door de voorzitter van het stembureau. Bij sluitingstijd van het stembureau wordt de gleuf van de stembus afgesloten, zodat er geen stembiljetten meer bij kunnen worden gedaan.
Bij verkiezingen krijgt een kiesgerechtigde een stempas toegestuurd. Hiermee kan de kiesgerechtigde binnen de gemeente van afgifte stemmen in een stembureau naar keuze. Indien men in een andere gemeente wil stemmen moet de stempas alsnog worden omgezet in een kiezerspas.
In onder meer de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk is gekozen voor het meerderheidsstelsel terwijl in België en Nederland de evenredige vertegenwoordiging geldt.
De opkomstplicht voor verkiezingen is te onderscheiden van de stemplicht, waarbij men verplicht is ook daadwerkelijk een stem uit te brengen. De opkomstplicht bestaat nog in een beperkt aantal landen.
De politiek in Nederland vindt plaats binnen een parlementaire democratie, een constitutionele monarchie en een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Nederland is een consensusdemocratie, waar de politieke instituties gericht zijn op een brede consensus tussen politieke actoren.
Voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer is Nederland verdeeld in 20 kieskringen (19 in Europa, 1 in Caribisch Nederland). In iedere kieskring is een hoofdstembureau gevestigd, dat de uitslag van de kieskring rapporteert aan het Centraal Stembureau (de Kiesraad) in Den Haag.
De meest voorkomende kiessystemen zijn: Evenredige vertegenwoordiging. Meerderheidsstelsel. Districtenstelsel met evenredige vertegenwoordiging.
De verkiezingen voor het Vlaams Parlement gebeuren in 6 kieskringen. Elke kieskring heeft een aantal vertegenwoordigers die ze naar het parlement mag sturen. In elke kieskring zullen er zich dus andere lijsten aan de kiezers voorstellen.
Een kiescommissie kan zich met uiteenlopende zaken bezighouden, zoals het goedkeuren van de deelname van partijen en kandidaten aan een verkiezing, het officieel vaststellen van kieslijsten, het houden van toezicht op een juiste uitvoering van de stemprocedures en het vaststellen van de verkiezingsuitslag.