De eerste uitkoopregeling voor boeren om de stikstofuitstoot te verminderen, is nog geen groot succes. Zeker 750 bedrijven kwamen volgens de provincies in aanmerking voor een vrijwillige uitkoopregeling, maar sinds november 2020 is met slechts twintig boeren daadwerkelijk een akkoord gesloten.
Daarvoor moet van het kabinet door de landbouw 39 kiloton minder stikstof worden uitgestoten. Boeren door het hele land moeten daaraan bijdragen. Daardoor zullen volgens de berekeningen van Financiën ongeveer 11.000 veehouders moeten stoppen. Nog eens ruim 17.000 veebedrijven moeten inkrimpen.
De huidige stikstofstrategie van het kabinet zal er volgens de berekeningen toe leiden dat 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen en nog eens 17.600 boeren hun veestapel fors moeten inkrimpen, met een derde tot bijna de helft.
Daaruit blijkt volgens de krant dat bij gerichte uitkoop mogelijk 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen en 17.600 boeren hun veestapel voor een deel moeten inkrimpen. Uit de stukken komt volgens NRC een duidelijke politieke keuze naar voren.
Nederland stoot al jaren te veel stikstof uit. Dit is schadelijk voor de biodiversiteit in de natuur. Daarom neemt het kabinet ingrijpende maatregelen om de stikstofuitstoot te beperken. Het doel: 50% minder stikstof in 2030.
Koeien zijn de grootste stikstofproducenten. Zodra hun plas en mest samenkomt ontstaat ammoniak en dit is een vorm van stikstof. Sinds 2020 zijn boeren verplicht om minder krachtvoer met eiwitten aan hun koeien te voeren. Daardoor produceren die koeien minder ammoniak en dus stikstof.
“De stikstofemissie is vooral in bepaalde gebieden erg hoog, vooral in noordwest-Duitsland, waar relatief veel veehouderij is”, legt Ehlers uit. Maar omdat Duitsland een veel groter landoppervlakte heeft dan Nederland, is de uitstoot relatief minder.
Door schaalvergroting en waardestijging van duurzame productiemiddelen nam het gemiddelde vermogen op een agrarisch bedrijf toe van €1,5 miljoen in 2001 tot €3,5 miljoen in 2018.
Voor getroffen boeren komt een financiële vergoeding tijdens de drie afbouw-jaren. Hoe die regeling eruit gaat zien, is nog niet bekend, maar wel dat het kabinet er in totaal 130 miljoen euro voor heeft uitgetrokken. Desalniettemin zullen de gevolgen te voelen zijn op het boerenerf, erkent Staghouwer.
Boeren krijgen meestal inkomenssteun op basis van de bedrijfsomvang in hectares. Alle EU-landen moeten een basisbetaling, een vergroeningspremie (als beloning voor duurzame landbouwmethoden) en een premie voor jonge landbouwers geven. Dit zijn verplichte betalingen voor alle EU-landen.
Toch is duidelijk dat de stikstofplannen die het kabinet vandaag bekend maakt elke boer in de provincie gaan raken. In de Gelderse Vallei - het gebied tussen Utrecht en Gelderland - zal de uitstoot tot 2030 met gemiddeld 58 procent omlaag moeten. Het betekent dat veel veehouders zullen moeten stoppen.
Binnen coalitiepartijen wordt erop gewezen dat veel boeren staan te trappelen om te stoppen, bijvoorbeeld omdat ze de pensioenleeftijd naderen en geen opvolger hebben. Als je die boeren verleidt zo snel mogelijk hun bedrijf te verkopen, kun je meteen een grote slag slaan met het besparen van stikstof, is de redenering.
De advocaat hoort in de landbouwsector vaak het idee dat het onteigenen van agrarische bedrijven voor natuur niet mag. Maar hoewel er veel haken en ogen aanzitten, mag het volgens de wet wel. Er moet dan wel eerst een planologische basis voor zijn: een bestemmingsplan of een omgevingsplan onder de Omgevingswet.
De plek waar stikstof neerslaat maakt uit
Vooral in de Peel en in de Gelderse vallei heeft de natuur veel last van stikstof, zie het kaartje 'Stikstofdepositie'. Daar stoot de intensieve veehouderij veel ammoniak uit, wat relatief dicht bij de bron weer neerslaat.
Aantal boeren
In 2016 waren er 55.680 boeren in Nederland. Daarvan waren 10.820 boeren akkerbouwers en hadden 760 boeren een gemengd bedrijf met akkerbouw en veeteelt. In 2000 waren er nog veel meer boeren: in totaal 97.390, waarvan 14.800 akkerbouwers en 1765 boeren met een gemengd bedrijf (Bron: Statline.CBS.nl).
Lees door over het huidige stikstofprobleem
Die condities zijn in Nederland nog altijd zeer matig. De depositie is sinds 1990 met circa 45% gedaald (zo'n 40% voor ammoniak en ruim 50% voor stikstofdioxide). Maar op ongeveer driekwart van het Nederlandse natuuroppervlak komt nog steeds te veel stikstof terecht.
Subsidies. Ongeveer 20 procent van het inkomen van de Nederlandse melkveehouder bestaat uit subsidies.
Met behulp van CBS-gegevens en gegevens die de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) beschikbaar heeft, deden wij in 2019 onderzoek (hoofdstuk 5) naar de inkomenssteun aan boeren (Europese Landbouw Garantie Fonds). Uit dit fonds ontvangt Nederland in de periode 2014-2020 circa € 5 miljard.
Landbouwers en agrarische bedrijven kunnen landbouwsubsidies krijgen. Deze steun is een onderdeel van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Hiermee zorgt de Europese Unie voor duurzaam, voedzaam, veilig en betaalbaar voedsel in Europa.
Het senior Boer salaris ligt het hoogst en het junior Boer salaris ligt het laagst.
De boeren is gevraagd hoeveel uur zij gemiddeld per week werken. Ruim de helft van de boeren werkt meer dan 60 uur per week.
Een koe produceert gemiddeld 310 dagen per jaar melk. Totaal geeft een koe dus gemiddeld per jaar 6.820 liter melk, een boerderij produceert per jaar dus 600.000 liter melk. Een liter melk levert op dit moment €0,28 per liter op, totaal heeft een boerderij in Nederland dus een omzet van bijna €170.000,-.
6. Heeft alleen Nederland een stikstofprobleem? Nee, de Habitatrichtlijn van de EU verlangt van iedere lidstaat dat die zijn biodiversiteit beschermt. De uitspraak van het Europees Hof over de Nederlandse aanpak geldt voor alle EU-landen.
In Nederland stoot de landbouw volgens het RIVM al decennia de meeste stikstof uit, gevolgd door industrie en verkeer. Zeker in de buurt van Natura 2000-gebieden is dat een probleem. De meeste uitstoot van ammoniak komt dan wel van de boeren, maar ze zijn zeker niet de enige die ammoniak uitstoten.
Ook in België boze boeren
Ook België heeft een grote landbouwsector in relatief klein grondgebied. "Waar wij nog een heel klein beetje ruimte hebben, is de grenswaarde in Vlaanderen echt 0,0", zegt De Vries. "Die mogen dus helemaal geen extra stikstof uitstoten rondom natuurgebieden."