Met een gemiddelde temperatuur van -6.7 graden ging februari 1956 ten slotte de boeken in als de koudste maand van de twintigste eeuw. Een extreme vorst leidde tot een extreme situatie in Europa.
Recordkou. De periode 15 tot 24 februari 1956 was met een gemiddelde temperatuur van min 10,5 graden de op een na ergste koudegolf van de twintigste eeuw.
De winter van 1963 was de koudste van de twintigste eeuw. Op veel plaatsen vroor het bijna drie maanden achtereen elke dag. Over de drie wintermaanden december 1962 en januari en februari 1963 had De Bilt een gemiddelde temperatuur van -3,1 graden (+2,6 graden is normaal).
De winter van 1788-1789 geldt als een van de koudste winters in Nederland sinds het begin van de metingen in 1706. Met voor Zwanenburg een geschat hellmanngetal van meer dan 354 was deze winter vergelijkbaar met de winters van 1946-1947 en 1962-1963.
Het is vandaag precies 81 jaar geleden dat de koudste temperatuur ooit in ons land werd gemeten. Op 27 januari 1942 werd het in Winterswijk -27,4 graden.
Op 26 januari 1942 kwam het kwik in De Bilt niet hoger dan min 11,2 graden en de nacht die volgde koelde het af tot min 24,8 graden, de laagste standen ooit op het hoofdstation van het KNMI gemeten. Op 27 januari 1942 registreerde Winterswijk min 27,4 graden, de laagste temperatuur van de eeuw in ons land.
Nederland: −27,4°C op 27 januari 1942 in Winterswijk. Luxemburg: −24,6°C op 2 februari 1956 in Wiltz.
Wind viel weg
Onder een sterheldere hemel en een ijzig koude bovenlucht, stortte de temperatuur omlaag. In Winterswijk werd met -27,4 graden de laagste temperatuur ooit in Nederland gemeten.
De marathonwinter van 1962-1963 (2) : de bevroren zee.
De laagste temperatuur die we ooit op aarde hebben gemeten is 89,2 graden Celsius onder nul. Dus -89,2°C. Dat was bij het Vostok Station, een Russisch onderzoekstation op Antarctica. Maar het schijnt op sommige plekken zelfs nog kouder te zijn geweest.
De winters in Nederland waren vroeger veel kouder dan nu. De kans op een Elfstedentocht werd de afgelopen jaren steeds kleiner en de winters lijken steeds minder streng.
Schaatsclubs organiseerden in 1963 zelfs drie rally's. 'Het ijs op het IJsselmeer was 70 centimeter dik', zegt Hans Buiter, verenigingshistoricus van de ANWB.
De koudste zomer sinds 1901 was die van 1907 met een gemiddelde middagtemperatuur van 18,1 graden. Ter vergelijking: de zomer van 2023 heeft tot nu toe een gemiddelde maximumtemperatuur van 25,2 graden!
Het jaar 1956 was één van de opmerkelijkste jaren van de twintigste eeuw met opstanden in Polen en Hongarije en het uitbreken van de Suezcrisis. In Afrika ontstond antikoloniaal nationalisme en in Amerika was de ster van een zekere dominee rijzende.
Dat de winter van 1955/1956 de koudste winter van de twintigste eeuw zou worden, was aan het begin van het seizoen nog moeilijk voor te stellen. Een zachte decembermaand werd gevolgd door een natte en grillige januarimaand.
Record hoogste temperatuur
De hoogste temperatuur in Nederland sinds het begin van de metingen is 40.7°C op 25 juli 2019 in het Noord-Brabantse Gilze-Rijen. In de zomer van 2019 kwam voor het eerst in Nederland de temperatuur boven de 40°C.
Wanneer bevriest de zee? Terwijl zoet water bij 0°C in ijs wordt omgezet, bevriest zeewater met een zout- gehalte als dat van de Noordzee (ongeveer 35 gram zout per liter water) pas bij een watertemperatuur van -1,8 tot -2°C. De kans dat het Noordzeewater aan onze kust bevriest is overigens bijzonder klein.
De winter van 1963 was de koudste winter van de eeuw, de gemiddelde temperatuur was in de Bilt 3 graden onder nul. In februari waren er aan de Noordzeekust zeer bijzondere taferelen te zien. Een groot gedeelte van het zeewater langs de kust was totaal bevroren.
Vanaf een diepte van 1000 meter tot op de zeebodem bedraagt de temperatuur nog slechts 2°C, ongeacht de regio of het seizoen. In 75% van het oceaanwater schommelt de watertemperatuur tussen 0° en 6°C.
Weer Nederland in de wintermaanden
In september is de gemiddelde temperatuur 19 graden, in oktober daalt dit al naar 14 graden en in november ligt de temperatuur zo rond de 9 graden. De nachttemperatuur gaat aan het einde van de herfst richting het vriespunt. In september liggen deze temperaturen nog rond de 10 graden.
Een duinpan vlak achter het klimduin in Schoorl is het koudste plekje van Nederland.
Minstens drie maanden per jaar is het in Jakoetsk, in het oosten van Siberië, rond de veertig graden onder nul. Daarmee is dit de koudste stad op aarde. Zeker, er zijn plekken waar het nóg kouder wordt, zoals ruim negenhonderd kilometer verder naar het oosten in het dorpje Ojmjakon (met 500 inwoners).
Met een gemiddelde temperatuur van 18,4 °C tegen 17,5 °C normaal komt de zomer van 2023 in de top-10 van warmste zomers sinds 1901.
Op 25 juli 2019 schoot het temperatuurrecord in Nederland in één keer van 38,6 ℃ (Warnsveld, 23 augustus 1944) naar ruim boven de 40 graden (gemeten op meerdere meetpunten, met een maximum van 40,7 ℃ in Gilze-Rijen). Het 75 jaar oude record werd die dag verpletterd met meer dan twee graden.
In Death Valley in de VS is het ruim 53 graden. De hoogste temperatuur ooit gemeten op aarde was 56,67 graden Celsius in juli 1913 in Furnace Creek bij Death Valley (in de Amerikaanse staat Californië), zegt Randy Ceverny van de World Meteorological Organization, het weerinstituut dat wereldwijd alle cijfers bijhoudt.