Het middeleeuws klimaatoptimum, ook wel bekend als de middeleeuwse zomer of de middeleeuwse warme periode (MWP), is een periode ten tijde van de hoge middeleeuwen met een significant hogere temperatuur dan de voorafgaande en navolgende perioden. De middeleeuwse warme periode duurde grofweg van 950 tot 1250.
Acht graden
De gemiddelde wereldwijde temperatuur lag in de ijstijd rond de 8 graden Celsius. Dat is zo'n zes graden lager dan de gemiddelde wereldwijde temperatuur in de vorige eeuw lag. “Dat klinkt misschien niet als een groot verschil, maar dat is het in feite wel,” aldus Tierney.
De warmte hield aan in de 12de eeuw, een periode waarin er weinig koude winters waren, maar ook geen drukkend warme zomers. Maar het plaatselijke weer kon sterk afwijken van het gemiddelde. In het noordoosten van het schiereiland waren er enkele uitzonderlijk strenge winters.
Tegenwoordig is de gemiddelde temperatuur op aarde ongeveer 15 graden Celsius. Tijdens het Eoceen was het eerder in de buurt van de 21 graden, en zag de wereld er heel anders uit. Op de polen lag geen ijs en de tropische oceanen sudderden op sauna-achtige temperaturen van zo'n 35 graden Celsius.
De gemiddelde temperatuur op aarde is in de afgelopen 150 jaar ongeveer 1 graad opgelopen. Vooral sinds de jaren zeventig gaat het hard. Elke tien jaar komt er nu ongeveer 0,2 graden bovenop.
In 2019 werd die temperatuur voor het eerst in Nederland gemeten: op 25 juli werd het in Gilze-Rijen 40,7 graden, een absoluut record. "Als we nu weer 40 graden zouden meten, zo kort na de vorige keer, zou dat echt een freak event zijn", zegt Kuipers Munneke.
Op de maan is het altijd heel erg koud
De maan heeft geen atmosfeer en daarmee ook geen bescherming tegen de straling van de zon. In het zonlicht is het er 120°C boven nul. Zonder atmosfeer kan er op de maan ook geen warmte worden vastgehouden. Aan de nachtzijde is het dan ook meteen ijskoud, 170°C onder nul.
2020 was samen met 2014 het warmste jaar in de meetreeks. De gemiddelde temperatuur was 11,7 °C. 2018 staat met 11,3 graden op de tweede plaats. De jaren 2006, 2007 en 2019 staan met 11,2 graden op een gedeelde derde plaats.
Enkele voorbeelden zijn de jaren 1906, 1911, 1919, 1929, 1947. 2016 en 2019. In 1947 eindigde de 10-dagen durende hittegolf pas op 20 september. De hoogste temperatuur stond 72 jaar lang op datum van 27 juni 1947 toen het in Ukkel 36,6 °C werd.
Record hoogste temperatuur
De hoogste temperatuur in Nederland sinds het begin van de metingen is 40.7°C op 25 juli 2019 in het Noord-Brabantse Gilze-Rijen.
De laatste ijstijd begon ongeveer 115.000 jaar geleden en eindigde ruim 10.000 jaar geleden. Tussen 115.000 en 130.000 jaar geleden was het klimaat warm. Die periode is vergelijkbaar met nu qua temperatuur. De één-na-laatste ijstijd was zó koud dat gletsjers uit Scandinavië ook Nederland bedekten.
Zo stellen ze dat de Kleine IJstijd werd veroorzaakt door een uitzonderlijke grote uitstroom van zee-ijs dat in de jaren 1300 vanuit de Noordelijke IJszee naar de Noord-Atlantische Oceaan voer. En hierdoor koelde de wereld – op sommige plekken sterker dan op andere – af.
Als we héél ver teruggaan in de tijd (600 miljoen jaar geleden), lag Nederland op het zuidelijk halfrond. Er was toen een vrij warm klimaat. 300 Page 2 miljoen jaar later kwam Nederland door de verschuiving van continenten op het noordelijk halfrond te liggen rond de evenaar. Toen heerste er dus een tropisch klimaat.
Nu leven we weer in een tussen-ijstijd: het Holoceen. Klimatologen verwachten dat dit interglaciaal over ongeveer tienduizend jaar afloopt: er staat dan weer een nieuwe ijstijd voor de deur.
Neanderthalers en mammoeten
Delen van Nederland waren bedekt met een dikke laag ijs. Er leefden wel mensen, de neanderthalers. Dit volk leefde van dieren waarop ze jaagden met pijl en boog en puntige priemen van steen. Ze jaagden vooral op de mammoet.
In grote delen van Europa was er tijdens de ijstijd genoeg te eten voor een goede jager. Er waren op de steppe-toendra grote kudden dieren: paarden, bisons, en ook echt groot wild: mammoeten. Het is nauwelijks voor te stellen wat de invloed van de snelle klimaatveranderingen op de mensen geweest kan zijn.
De hoogste temperatuur werd op 3 juli gemeten, dat was 34,9 graden in De Bilt. Omroep Brabant wil graag weten wat Brabanders zich herinneren van de zomer van 1976.
In 1976 was het 17 dagen lang warmer dan 30 graden, met een piek van 35,4 graden. Het ging toen over een hittegolf, nu spreken we van een hittepiek met een uitschieter tot bijna 40 graden. Ook in 1976 werden maatregelen genomen. Sommige fabrieken sloten en water mocht niet zomaar verspild worden.
De hittegolf van 1975 was vooral recordbrekend vanwege zijn duur: 18 dagen achtereen was het heter dan 25 graden, weet het KNMI, en daarvan was het zes dagen achtereen tropisch heet.
Als je El Azizia niet meerekent, dan is Death Valley in Californië de warmste plek ter wereld. Daar werd op 10 juli 1913 een temperatuur gemeten van 56,7 graden Celsius. Om precies te zijn gebeurde dat in een plaatsje met de toepasselijke naam Furnace Creek.
Vandaag 80 jaar geleden werd de laagste temperatuur ooit in Nederland gemeten. Op 27 januari 1942 werd het in Winterswijk -27,4 °C.
Op 19 juli werd het extreem warm, in een deel van het land gaven we code oranje uit vanwege de hitte. Die dag werd het vrijwel overal warmer dan 35 °C en in Beek werd met 39,5 °C de hoogste temperatuur van de zomer gemeten. Augustus staat in de top 3 warmste augustusmaanden sinds 1901.
Als je op Aarde een appel laat vallen, valt hij. Als een astronaut aan boord van het ruimtestation een appel laat vallen, valt deze ook, het lijkt alleen niet zo. Dit komt omdat ze samen vallen; de appel, de astronaut en het station. Maar ze vallen niet naar de Aarde, ze vallen er rond.
Een maanwandeling maken kan daarom niet zomaar. Je kunt er alleen rondlopen als je een speciaal pak draagt, dat je beschermt tegen de kou, hitte en de UV-straling. Op de Maan en in de ruimte is geen lucht. Om op de Maan te kunnen lopen, heb je je eigen voorraad lucht nodig.
Dat komt omdat de maan nooit stilstaat. De maan draait constant om ons heen. Zonder de zwaartekracht van de aarde, zou de maan weg zweven, de ruimte in. Door de combinatie van snelheid en afstand tot de aarde blijft de maan altijd in evenwicht tussen vallen en ontsnappen.