Vloeibare lava kan temperaturen tot 1500 °C bereiken. Vooral de vulkaan Kilauea in Hawaï staat bekend om zijn gloeiend hete lava. De meeste lavastromen zijn echter 800 tot 1100 °C, en de vulkaan Ol Doinyo Lengai in Tanzania produceert de 'koudste' lava ter wereld van circa 500 °C.
De temperatuur van de magma ligt meestal tussen de 650 en 1100 graden Celcius. De meeste magma stolt onder het aardoppervlak waarbij stollingsgesteente ontstaat. Magma kan ook tijdens een vulkaaneruptie aan de oppervlakte komen. Dan heet het lava.
Voordat lava aan het aardoppervlak verschijnt, wordt het magma genoemd. Bij de uitbarsting van een vulkaan komt lava naar buiten. De lava is eerst roodheet, en koelt daarna vrij snel af waarbij vulkanisch gesteente ontstaat.
Het magma wordt naar de opening van de vulkaankrater geperst via een grote pijp. Als het magma aan de oppervlakte komt, heet het lava. De vloeibare lava stroomt over de hellingen van de vulkaan. Als lava afkoelt, stolt het tot harde blokken steen bijna zwart van kleur.
Lange tijd heeft men gedacht dat dit magma uit de aardmantel afkomstig was. Er zijn nu echter aanwijzingen dat dit materiaal uit een tot nu toe voor onmogelijk gehouden diepte komt: het grensvlak tussen aardmantel en kern, zo'n 3000 km diep. Het vulkanisme van Hawaii is een gevolg van een zogeheten mantelpluim.
Maar er zijn ook materialen die niet of nauwelijks veranderen als ze in lava terechtkomen. Die hebben namelijk een smelttemperatuur die nog hoger is dan 1200 graden. Dit zijn bijvoorbeeld sommige metalen, zoals staal en titanium en kristallen van kwarts of zirkoon.
Wat gebeurt er als lava in de zee terechtkomt? De lava komt in het water terecht waarna er in de eerste plaats heel wat witte stoom te zien is. Op dat moment komen er ook (schadelijke) zoutzuurgassen vrij. Daarnaast is er sprake van een thermische explosie omdat de zee heel snel opwarmt.
Helaas zijn vulkaanuitbarstingen niet te stoppen, we kunnen ons alleen voorbereiden. Een van de grootste doelen van het onderzoek naar vulkanen is het beschermen van de mensen, hun bezittingen en de infrastructuur. “Het gaat om waarschuwingssystemen en het maken van rampenplannen”, vertelt van Bergen.
Aan de kleur van lava kun je zien hoe heet hij is. Lava met gele tinten is boven de 1000 °C, terwijl dieprode lava een temperatuur van 600 à 800 °C heeft.
De lava reageert op de druk zoals een marshmallow. Het is verrassend stevig en veerkrachtig ondanks de vlammende vloeistof onder het verharde oppervlak.
Het is een soort kringloop, op de ene plaats komt er materiaal uit de aarde, op de andere plaats gaat er materiaal de aarde in. Het gaat dus nooit 'op' en er ontstaan geen holle plekken in de aarde.
Op het Indonesische eiland Java is een indrukwekkend natuurverschijnsel te bewonderen. Van de vulkaan Kawah Ijen in het oosten van het eiland stroomt blauwe lava. De blauwe vloeibare massa druipt langs de stenen van de vulkaan naar beneden. De kleur ontstaat door de gesmolten sulfiet die er in de grond zit.
Van binnen is het er gloeiend heet, tot bijna 5.000 graden Celsius. Bij zulke temperaturen smelten alle stenen aan het aardoppervlak. Toch is niet alle steen in de aarde vloeibaar. De binnenkern en de meeste aardlagen erboven zijn hard.
Maar het verder afkoelen van een dikke lavastroom kan heel lang duren. Bedenk dat lava een temperatuur heeft van ongeveer 1000°C, soms wat minder soms wat meer. Berekeningen hebben aangetoond na een uur de korst van de lavastroom al afgekoeld is tot ongeveer 400°C; dat is met een tempo van ongeveer 15°C per minuut.
De continentale korst heeft een dikte van 35 tot 40 kilometer, maar bij gebergten kan dat oplopen tot wel 80 kilometer dikte. De aardkorst 'drijft' als het ware op de aardmantel, die zich plastisch gedraagt. Door platentektoniek drijven de aardplaten op de aardmantel.
In principe is er bijna geen lava op de aarde. Lava ontstaat namelijk pas wanneer magma het aardoppervlak bereikt. Magma zit vooral onder de aardkorst in de aardmantel. Maar slechts een klein deel van de aardmantel bestaat uit magma.
Locatie van vulkanen
Ze ontstaan door het omhoog komen van magma uit de diepe mantel (ca. 900-2900 km diep).
Lava is ook een meststof
De mineralen in lavameel geven nuttige stoffen af, zoals kalium en magnesium. Kalium is vooral voeding voor de plant, terwijl calcium en magnesium niet alleen de plant voeden, maar ook dienst doen als zuurteregelaars en zorgen voor een goede bodemstructuur.
Deze 2022 IJsland vulkaanuitbarsting is volgens vulkanologen vele malen groter dan de vulkaanuitbarsting van 2021. Toch stopt deze uitbarsting op 21 augustus 2022.
De supervulkaan kan in een grote knal meer dan 1.000 kubieke kilometer rotsen en as uitspugen. Mocht de vulkaan ooit uitbarsten, dan zou heel Amerika onder as worden bedekt. Die ramp kan een zogenoemde vulkanische winter in gang zetten, waardoor de aarde drastisch zou afkoelen.
Andere supervulkanen zijn te vinden in Nieuw-Zeeland, Zuid-Amerika en de caldera Campi Flegrei bij Napels. Maar misschien is de vulkaan onder het Griekse eiland Santorini ook in staat tot superuitbarstingen. De vulkaan La Garita Caldera is met een uitbarsting van meer dan 5000 km³ magma onbetwist de grootste.
Op het moment dat lava aan de oppervlakte komt heeft het normaal gesproken een temperatuur tussen 700 °C en 1200 °C. De viscositeit van lava is 100.000 keer zo groot als die van water.
La Palma zal je blijven verwonderen. De oceaan rond La Palma is 4 kilometer diep. Het totale oppervlak van het eiland dat boven de zeespiegel uitkomt, is slechts 10 % van het totale volume. Op La Palma woon je dus echt op de top van een vulkaan.
Bij een grote vulkaanuitbarsting kan de lava wel 15 tot 18 kilometer de lucht ingeschoten worden. Weggestroomd materiaal kan lava zijn, maar ook as en kleinere steentjes. De lava stroomt van een vulkaanhelling en koelt af. Soms liggen ze er als gestolde rivieren bij, wel kilometers lang.