Als vogels slapen blijft er 1 hersenhelft wakker, om snel te kunnen reageren als er gevaar is, terwijl de andere hersenhelft slaapt. Waarschijnlijk werkt dat bij trekvogels ook zo als ze tijdens hun trektocht half slapend en half wakker vliegen, hoog in de lucht terwijl ze een dutje doen.
Slapen met één oog open
Daarnaast slapen veel vogels maar half: de ene helft van de hersenen slaapt en de andere helft is wakker. Eén oog is dan open zodat ze toch waakzaam blijven. Sommige vogels presteren dit zelfs als ze vliegen, bijvoorbeeld tijdens de trek.
"Ze doen kleine dutjes van gemiddeld 12 seconden", zegt Niels Rattenborg. Tijdens deze dutjes blijft meestal één hersenhelft actief zodat de andere helft rust. Het actieve deel staat in contact met één oog. Dat blijft openstaan zodat de vogel niet tegen andere vliegende slaapkoppen aanbotst.
De meeste vogels slapen met hun kop naar achter gedraaid en onder de schouderveren gestoken. De zangvogels, waaronder ook de Amerikaanse sijzen vallen, staan in hun slaap op een poot. De andere poot is opgetrokken onder de veren van de onderbuik. De zangvogels slapen meestal op een tak of stok.
Gierzwaluwen doen alles in de lucht – eten, paren en slapen. De eerste vier jaar van hun leven zijn ze zelfs alleen maar in de lucht. Alleen bij heel extreem weer gaan de vogels aan gebouwen of rotsen hangen. Vanaf hun vierde jaar gaan gierzwaluwen broeden.
Schuilen voor de storm
Laag, in de luwte van groenblijvende naaldbomen en in dichte hagen en riet. Daar zijn ze beschermd tegen regen en wind. Daarbij geldt: hoe lager hoe warmer. Holenbroeders, zoals mezen, schuilen ook in holtes.
Die vogels hebben thermiek nodig", zegt hij. Dat betekent dat ze warme lucht nodig hebben om op te vliegen. "En grote vogels hebben ook goed zicht nodig en oriënteren zich op de landsgrenzen.
Koolmees in de winter
Het lijken misschien steeds dezelfde individuen, maar gedurende de winter zoeken koolmezen voedsel in groepen die van samenstelling kunnen wisselen. 's Nachts slapen de koolmezen individueel in nestkasten, indien die beschikbaar zijn.
Waar bomen zijn, leven roodborstjes. Liefst verblijven de tuinvogels in (stekelige) struikgewassen of een goede laag kruiden, want dan kunnen ze zich goed verschuilen. Ze maken hun nest namelijk op de grond of net erboven, bijvoorbeeld in een boomstronk, een heg, tussen klimplanten of tussen de wortels van een boom.
In uw tuin zijn het vaak de verschillende soorten mezen of mussen die overnachten in een nestkast. Maak oude nestkasten nu leeg, want vogels willen er buiten het broedseizoen geen takken of bladeren in hebben en slapen het liefst in een kale kast. Soms met meerdere vogels bij elkaar, want dat is extra lekker warm.
Door rondjes te cirkelen in de kolom warme lucht winnen de vogels hoogte. Eenmaal hoog genoeg, glijden ze af naar een volgende thermiek om weer vervolgens weer langzaam omhoog te cirkelen. Het is een zeer energiezuinige manier van vliegen waar grote vogels, zoals gieren, arenden en ooievaars gebruik van maken.
Ze zijn tijdelijk extra kwetsbaar maar het kan nog goedkomen. Een vogel met maar één bruikbare poot – vergroeid, gebroken, ontbrekend – kan zich best redden, zoals we hier bij het vinkje zien. Maar het kost extra moeite om in balans te blijven of te landen.
Het korte antwoord is ja, vissen slapen. De manier waarop ze slapen is echter totaal anders dan bij mensen, zoogdieren en de meeste andere dieren. Tijdens het slapen komen de meeste vissen in een rusttoestand waarin ze stil blijven, een lagere stofwisseling hebben, minder ademhalen en minder hersenactiviteit hebben.
Ook bij ongewervelde diersoorten als schorpioenen, bijen en fruitvliegjes zien onderzoekers slaap: ze hebben elke dag periodes waarin ze nauwelijks bewegen en niet meer reageren op prikkels.
Wanneer je vogel met opgezette veren (ook wel bol zitten genoemd) gaat zitten, voelt je vogel zich niet lekker. Je vogel is dan vaker ook stiller en heeft minder zin om te spelen. Je vogel kan zelfs lusteloos op de grond in de hoek van de kooi gaan zitten. Wanneer je dit ziet ga je zo snel mogelijk naar de dierenarts!
Vlak voor donker verzamelen ze zich in hoge bomen, vaak midden tussen de huizen, waarna ze ineens massaal opvliegen naar de plek vaste plek waar ze dan uiteindelijk gaan slapen. Voordat ze weggaan is het zeker een half uur een gekakel van jewelste.
Eksters kunnen ook, tot het voorjaar aanbreekt en de concurrentie losbarst, samen overnachten. Ze zoeken daarvoor een redelijk dichte groep struiken en boompjes tot zo'n vijf meter hoog, waar ze veilig zitten voor dieren die vanaf de grond naderen, maar ook voor luchtpredatoren.
Conclusie: strooi broodkruimels, zaad en meelwormen in de tuin en je krijgt geheid roodborsten in de tuin. Evenals tal van andere tuinvogels trouwens. En voeren mag je het hele jaar door. De kans dat je een roodborst door voeren in de tuin krijgt, is in najaar en winter het grootst.
De roodborsten die bij ons de zomer doorbrengen, overwinteren graag in warmere streken zoals Frankrijk en Spanje. Hun plekje wordt ingenomen door roodborstjes uit Noord-Europa die het bij ons wél warm genoeg vinden om te overwinteren. Roodborstjes eten kleine insecten en die zijn volop te vinden in de tuin.
De ouders verblijven 's nachts wanneer de kuikens nog klein zijn ook in het nestkasje om de jonegn warm te houden. Wanneer de jongen groter zijn kunnen ze en is het niet echt meer nodig om ze warm te houden. Ze verblijven dan vaak wel in het nestkasje of er vlak bij in de buurt.
Veel vogels gebruiken graag een nestkast. Niet alleen om in te nestelen; ze gebruiken de kasten ook om in te slapen. Met een nestkast lokt u vogels naar uw tuin of balkon, wat veel leuke bedrijvigheid met zich meebrengt. En met een groene, vogelvriendelijke tuin, helpt u de vogels om hun jongen groot te brengen.
Vogelhuisjes zijn een goede slaapplaats in de winter
Het is dus zeer zinvol om juist nu nestkasten op te hangen, hiermee vergroten we nu de overlevingskansen en volgend voorjaar maakt u gelijk kans op broedende vogels in uw tuin.
In de ogen van vogels zit de stof chryptochroom, die hen in staat stelt het magnetisch veld van de aarde te 'zien'. Daarnaast baseren trekvogels zich op bakens in het landschap, die vanuit de lucht heel duidelijk zijn: kustlijnen, rivieren, kanalen, en zelfs snelwegen.
Het gehoorbereik van vogels verschilt per soort, maar is vergelijkbaar met dat van mensen (20-20.000 hertz). Vogels kunnen tóch veel beter horen, want ze kunnen beter details onderscheiden (grotere gehoorscherpte). Vogels zijn vooral ontvankelijk voor geluiden die dezelfde toonhoogte hebben als hun eigen geluiden.
Vooral vogelsoorten die bekendstaan als monogaam en intelligent, zoals papegaaien en parkieten, hebben daar last van. Er ontbreekt wetenschappelijk bewijs dat vogels rouw ervaren. Gedrag dat mensen associëren met rouw zou ook andere oorzaken kunnen hebben.