Het proeven van pittig of 'heet' eten heeft niets te maken met de smaakpapillen. Deze sensatie wordt veroorzaakt door andere receptoren, die pijn registreren. Het is een misverstand dat je zoet alleen maar aan de voorkant van je tong proeft en bitter achteraan. Iedere smaakppapil op je tong kan elke smaak waarnemen.
Smaakpapillen zijn zenuwuiteinden op de tong en op het achterste (zachte) deel van het gehemelte die door stoffen in voedsel worden geprikkeld en daarmee de smaakzin vormen. De zenuwen sturen deze informatie door naar de hersenen. De hersenen vertalen dit als een smaakwaarneming, men proeft iets.
Zoet wordt door de punt geproefd, zout door de voorste zijkanten, zuur door de achterste zijkanten en bitter door het achterste gedeelte van de tong. In deze gebieden liggen vele papillen met daarin smaakcellen. Deze cellen reageren op smaakstoffen door een signaal af te geven naar de hersenen.
Pittig is niet een smaak, maar een pijnsensatie. Er is overigens wel een vijfde smaak, Umami. Blijkbaar zijn er speciale sensoren voor glutamaat. van Wiki: "Umami is een van oorsprong Japans woord dat 'heerlijkheid' of 'hartig' betekent; het is één van de vijf basissmaken naast zout, zoet, zuur en bitter."
Mogelijke oorzaken van smaakstoornissen zijn: verminderde gevoeligheid van de smaakpapillen met het ouder worden, aantasting van de slijmvliezen van tong en mond bijv. door uitdroging, ontsteking, infecties (schimmel, virus of bacterie), slechte mondhygiëne, roken, bestraling, ..
Adviezen bij vermindering van de smaak of smakeloos eten
Voeg limoen, citroen, mint toe aan erg zoete dranken/milkshake. U kunt soms uw smaak verbeteren door goed te kauwen. Zo komen veel voedseldeeltjes achter op de tong en de smaak van het eten kan zich verspreiden in uw mond en keel.
Proeven doen we via de smaakpapillen, die zich op de bovenkant van de tong bevinden. Op de tong vang je een smaak op: we kennen de basissmaken zoet, zout, bitter, zuur en hartig (umami). In de mondholte worden de temperatuur en de structuur van wat je eet of drinkt opgemerkt.
Wie vrijwillig hete pepers (en daarmee de stof capsaïcine) in zijn mond stopt, pijnigt zichzelf. Dit stofje houdt namelijk de pijnreceptoren in de mond voor de gek, zodat ze de sensatie dat je mond in brand staat aan het brein doorgeven.
Melk zorgt ervoor dat de capsaïcine en de pijn receptoren worden gescheiden. Dat komt door de vetten die in melk aanwezig zijn. Andere dranken waar vet in zit kunnen het brandend gevoel ook verminderen. Olie helpt ook bij het verminderen van de pittigheid.
Bij het verbranden van de mond (en tong) ontstaan er over het algemeen oppervlakkige brandwonden aan het mondslijmvlies. De huid wordt dan rood en gevoelig en het kan zijn dat u een paar dagen wat minder goed proeft. Maar er kunnen ook blaren of zwellingen optreden.
Amerikaanse onderzoekers hebben ontdekt dat de mens naast de basissmaken zoet, zuur, zout , bitter en umami, een zesde smaak kan onderscheiden.
In werkelijkheid kunnen we overal op de tong en zelfs op het gehemelte, bitter, zoet, zuur en zout proeven. Dat is gemakkelijk aan te tonen door een in azijn of zout water gedrenkt doekje tegen de tongpunt aan te houden. Daarnaast is intussen umami officieel als 5e basissmaak erkend.
De smaak van honden is nauw verbonden met het reukvermogen. Net als bij mensen onderscheiden honden vier basissmaken: zoet, zout, zuur en bitter. De smaakwaarneming bevindt zich voornamelijk op het puntje van de tong, de overige vooral op het gehemelte.
Wel kan heet eten tijdelijk zorgen voor verminderde gevoeligheid van de smaakpapillen, zodat je bijvoorbeeld iets zoets niet goed proeft nadat je iets pittigs hebt gegeten. Dit effect is echter maar tijdelijk. De tolerantie voor pittig eten neemt toe wanneer mensen het vaker en meer doen.
Dan blijkt dat we al veel klassieke combinaties hebben met umami. Bijvoorbeeld zuurkool met rookworst, mosterd en jus.” Vooral chefs die geïnspireerd zijn door de Oosterse keuken, gebruiken inmiddels producten met deze smaak. Sommige restaurateurs verwerken umami zelfs in hun bedrijfsnaam.
De kick die je krijgt van pittig eten ontstaat door het stofje capsaïcine: een chemisch molecuul. Dit molecuul werkt op de pijnreceptoren op je tong. Als deze in actie komen lijkt het net alsof je tong in brand staat. Bijna alle soorten chilipeper bevatten dit stofje.
Je hersenen gaan als reactie daarop endorfine aanmaken, dat heeft een pijnstillend effect. De toename van endorfine geeft een lichte roes van euforie en hoe meer je ervan eet, hoe meer endorfine er wordt aangemaakt. Zo kan pittig eten verslavend zijn.
In peper zit vitamine A en C, die je bloedvaten versterken. Daarnaast zit peper vol met capsaïcine, een stof dat je bloed makkelijker door je lichaam laat stromen. Die combinatie zorgt voor gezonde hart- en bloedvaten en een stabiele bloeddruk. Chilipeper zou ook helpen tegen slechte cholesterol.
Proeven doe je vooral met je neus, zegt Wytske Fokkens, hoogleraar keel-, neus- en oorheelkunde aan het AMC. De smaakpapillen op de tong herkennen vijf basissmaken (zoet, zuur, zout, bitter en umami) maar het is de neus die nuanceert en het verschil aanbrengt tussen een sinaasappel- en een citroensmaak.
Zonder neus, smaakt het gewoon naar chocolade (die herken je aan de zoete smaak en het 'smelt in je mond'-gevoel). Maar mét neus, 'proef' je duidelijk munt. Beter gezegd: je ruikt munt! Want de aroma's van voedsel in je mond, komen ook in je neus terecht.
Voorop de tong zou je bijvoorbeeld zoet beter proeven en achterop de tong zou je bitter beter proeven. Dit blijkt helemaal niet waar te zijn. Binnen de smaakknoppen zitten dus smaakcellen. Elke smaakcel neemt één hoofdsmaak waar, dus: zoet, zout, zuur, bitter of umami.
Continu een vieze smaaksensatie kan het gevolg zijn van infecties in de mondholte, zoals ontstekingen in het tandvlees, gebit of speekselklier.
Ongeveer eens in de twee weken vervallen je smaakpapillen en worden er nieuwe ontwikkeld, net zoals alle andere cellen in ons lichaam. Naarmate je ouder wordt gaat dit proces langzamer. Vanaf je veertigste zullen je smaakpapillen blijven verdwijnen, maar groeien er minder voor terug.