Als iemand zichzelf snijdt noemen we dat ook wel zelfbeschadiging of automutilatie. Dit komt vaker voor dan je misschien denkt. Er rust een taboe op dit onderwerp om over te praten. Mensen die zichzelf bijvoorbeeld snijden kunnen zich schuldig voelen en zich schamen voor hun gedrag.
Jezelf met opzet pijn doen, heet ook wel zelfbeschadiging. Of met een moeilijk woord: 'automutilatie'.
Er is niet één reden waarom mensen zichzelf beschadigen. Voorbeelden van risicofactoren die mensen kwetsbaar kunnen maken voor zelfbeschadigend gedrag zijn: vroegkinderlijk trauma (kindermishandeling, welke vorm dan ook). Het ontbreken van steun in moeilijke levensfasen. Perfectionisme, impulsiviteit.
Automutilatie is het woord voor zelfbeschadiging of zelfverminking, zoals gebruikt in de geneeskunde in het algemeen en in de psychiatrie en de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap in het bijzonder.
Sommige mensen vragen zich af of jezelf snijden een ziekte is. Dat is niet het geval. Het is eerder een gedragspatroon dat je kunt ontwikkelen als manier om met moeilijke emoties om te gaan.
Zelfbeschadiging wordt ook wel zelfverwonding of automutilatie genoemd. Zelfverwonding kent vele verschijningsvormen, vele verschillende oorzaken en komt op alle leeftijden voor. Zelfbeschadiging doet zich relatief vaak voor bij mensen met een psychiatrische stoornis of een verstandelijke handicap.
Automutilatie is een symptoom, geen op zichzelf staand syndroom. Het kan vóórkomen bij een groot aantal psychiatrische stoornissen.
Zelfverwonding of automutilatie is wanneer je jezelf opzettelijk pijn doet of letsels toebrengt, bijvoorbeeld door in je armen te krassen met een scherp voorwerp, met je vuist herhaaldelijk tegen de muur slaan, jezelf voor de kop slaan…
Zelfverwondend gedrag zijn directe verwondingen van de huid en het lichaam, zoals zichzelf snijden, krabben en krassen. Andere vormen van opzettelijke zelfverwonding zijn het zichzelf toebrengen van brandwonden, met de vuisten en/of het hoofd hard tegen de muur bonken, of zichzelf in het gezicht slaan.
Praat over het waarom van de zelfbeschadiging.
Het gaat niet over wat je doet, zoals jezelf snijden, maar over de emoties die erachter liggen en je helpen om met dingen om te gaan. Door de oorzaak van het gedrag te achterhalen, kunnen jij en je vertrouwenspersoon een stap vooruit maken.
Stappenplan bij een snijwond
Dep met een steriel gaasje de randen van de wond droog en maak het vrij van bloed. Zorg dat je de wond niet aanraakt. Breng eventueel hechtstrips aan om de wondranden bij elkaar te brengen als de wond erg bloedt. Dit zal de bloeding verminderen.
Er zijn vele vormen van automutilatie, zoals snijden, krassen en branden van de huid, hoofdbonken of het uittrekken van haar. Automutilatie kan blijvende littekens veroorzaken. Ook krijg je last van gevoelens van waardeloosheid, schuld en zelfhaat. Automutilatie is verslavend.
Dit kan met behulp van psychotherapie. Afhankelijk van de oorzaak en ernst kunnen hiernaast verschillende medicijnen worden voorgeschreven, zoals antidepressiva (SSRI), antipsychotica en stemmingsstabilisatoren. Als patiënten geen pijn ervaren bij de zelfverwonding kan het medicijn naltrexon worden voorgeschreven.
De meest voorkomende redenen waarom mensen zichzelf beschadigen: Jezelf pijn doen, zodat je iets pijnlijks uit het verleden vergeet en/of op dat moment niet aan hoeft te denken. Je verlegt je aandacht van emotionele pijn naar fysieke (lichamelijke) pijn. Jezelf bewijzen dat je macht en controle hebt.
De term 'zelfbeschadiging' is de vertaling van het Engelse 'self-harm' en omvat alle gedragingen die verwondingen/letsel aan de eigen huid of het lichaam toebrengen zonder de intentie te hebben het leven te willen beëindigen.
Het VU-onderzoek laat zien dat zelfbeschadiging en suïcidaliteit vaak samen optreden en voor een groot deel uit dezelfde erfelijke aanleg voortkomen.
Zelfbeschadigend gedrag heeft gevolgen op de korte en lange termijn. Op de lange termijn nemen de negatieve gevoelens weer toe en volgt ook de confrontatie met de lichamelijke gevolgen en eventuele complicaties van de beschadiging.
Gevolgen voor de cliënt
Iemand die zichzelf beschadigt kan zich bijvoorbeeld somber, boos of angstig voelen. Zelfbeschadiging heeft als functie dat die problemen naar de achtergrond verdwijnen. Iemand krijgt meer rust en minder chaos in het hoofd. Iemand kan ontspannen of iets of juist niets meer voelen.
Herkennen van zelfbeschadiging
Zelfbeschadiging vormt dan een uitlaatklep voor emoties. Het gedrag staat dus niet op zichzelf. Iemand kan bijvoorbeeld ook erg onzeker zijn, een negatief zelfbeeld hebben, veel stress of spanning ervaren en moeite hebben om over emoties te praten.
Uit internationale cijfers blijkt dat 17.2% van de jongeren, 13.4% van de jongvolwassenen en 5.5% van de volwassenen zichzelf beschadigt. Uit cijfers van VeiligheidNL blijkt dat 15.000 mensen in 2015 op de spoedeisende hulp werden behandeld voor letsel nadat zij zichzelf beschadigd hadden.
Automutilatie en suïcidaliteit gaan vaak gepaard met gevoelens van schuld en schaamte. En er rust een taboe op om hier vrij oven te praten. Als je wat meer wilt weten hoe je met iemand in gesprek kan gaan over gedachten zelfdoding, kan jij contact opnemen met de overleg- en advieslijn van 113.
Om de zelfbeschadiging te stoppen, is het belangrijk dat je kind leert praten over zijn of haar problemen. Professionele hulp kan daarbij zeker helpen. Al voelt het soms als een drempel om hulp in te roepen.
Het kan een manier zijn om met spanning, stress, heftige emoties, woede of psychische pijn om te gaan. Vaak is het om zichzelf te bestraffen omdat ze zichzelf niet goed genoeg vinden. Het wordt ook gebruikt om meer controle te voelen over het eigen lichaam of de emoties.
Waarschijnlijk zijn het gevoelens die ze op de een of andere manier niet kan uiten. Het enige wat je kan doen is er zijn voor haar wanneer ze je nodig heeft. Praten over wat haar dwars zit en je eigen gevoelens uiten. Als jij jou gevoelens niet uit ga jij er dus ook mee zitten en daar heeft niemand wat aan.
Waarom doen jongeren aan zelfverwonding? "Zelfverwonding heeft vaak niet één, maar wel meerdere oorzaken. Mogelijke oorzaken kunnen zijn dat de jongere zich niet goed in zijn vel voelt of dat de jongere een negatief zelfbeeld of lichaamsbeeld heeft.